بررسی اثر فاصله ی بین ردیف ها و بوته ها بر شاخص های عملکرد دو گونه سورگوم شیرین (keller & sofra)

شکر یکی از مهم‏ترین منابع تامین مواد غذایی و انرژی برای انسان است و ایران نیز با کمبود شکر مواجه است به طوری که سالانه چندین هزار تن شکر از خارج وارد کشور می‏شود. در نتیجه تحقیقات در زمینه تولید شکر از منابع بهینه و مناسب اقلیم ایران در راستای رفع نیاز کشور می‏تواند حائز اهمیت فراوانی باشد. با توجه به اقلیم گرم و خشک حاکم بر اکثر نقاط کشورمان ایران، مقایسه میان سه منبع عمده تولید قند یعنی نیشکر، چغندرقند و سورگوم شیرین نشان داده است که سورگوم شیرین، در مناطق گرمسیری می‏تواند جایگزین دو محصول دیگر گردد. طرح آماری به کار رفته در عملیات کشت در این تحقیق، طرح کرت‏های دو بار خرد شده در قالب بلوک‏های کاملاً تصادفی با سه تکراربود.کرت‏های اصلی شامل سه فاصله بین ردیف‏های کاشت(50، 60 و70 سانتی‏متر) بوده و در هر کرت اصلی سه کرت فرعی(10، 15و20 سانتی‏متر) و در هر کرت فرعی، دو کرت فرعی-فرعی(فرعی ثانویه) شامل دو رقم سورگوم شیرین(کلر و سفرا) وجود داشت. روش کاشت به‏ صورت جوی و پشته بوده و بذرها طبق نقشه طرح، در محل داغ آب در شیارهایی به عمق 5 سانتی‏مترکاشته و آبیاری شدند. در آبیاری از شیوه مرسوم غرقابی استفاده شد. به منظور کنترل علف‏های هرز، همراه با اولین آبیاری مقدار 5/1 کیلوگرم در هکتار علف‏کش آتروزین استفاده شد. یافته‏های این تحقیق حاکی از آن هستند که، در رابطه با متغیر اتانول، رقم سفرا با تأثیر معنی دار خود بیشترین میزان میانگین تولید اتانول (3359 لیتر در هکتار) را داشته است. در 4 متغیر قطر و ارتفاع ساقه، درصد قندهای احیا و درصد ساکارز اگرچه عامل رقم متفاوت به تنهایی موثر نبوده است، اما در اثر متقابل با عامل فاصله بین بوته‏ها اثر بخش ظاهر شده است. بدین ترتیب که در 2 متغیر قطر و ارتفاع ساقه، رقم سفرا در اثر متقابل با فاصله بین بوته‏های 15 و 20 سانتی‏متر، بیشترین میزان میانگین را ایجاد کرده است. در متغیر درصد قندهای احیا این رقم سفرا است که در اثر متقابل با فاصله بین بوته 10 سانتی‏متر، بیشترین میانگین را دارد. در حالی که بیشترین میانگین ساکارز را در اثر متقابل بین رقم کلر و 15 سانتی‏متر فاصله بین بوته میتوان مشاهده کرد. در رابطه با دو متغیر درصد قندکل و درصد ساکارز، فاصله بین بوته‏های 15 سانتی‏متر با اختلاف معنی داری ایجاد بیشترین میزان میانگین(درصد قندکل (83/12) و نیز درصد ساکارز (80/10)) را موجب شده است. سه متغیر وزن ساقه، بیوماس و حجم شربت در فاصله بین ردیف های 50 سانتی‏متری بیشینه میزان میانگین خود را به دست آورده اند. به نحوی که بیشترین میزان میانگین وزن ساقه (91/40 تن در هکتار)، بیوماس (27/50 تن در هکتار) و حجم شربت (77/7817 لیتر در هکتار) بوده است. در رابطه با متغیر قندهای احیا فاصله بین ردیف 70 سانتی‏متری اثربخشی معنی داریداشته است. اما نه در جهت افزایش میانگین قندهای احیا، بلکه در فاصله بین ردیف 70 سانتی‏متر، میانگین درصد قندهای احیا به قدری پائین بود که باعث ایجاد اختلاف معنی دار با 2 فاصله دیگر شد (69/1 %). بیشترین میزان ساکارز، قندکل و اتانول در فاصله بین بوته 15 سانتی‏متر ایجاد شده است. با توجه به اینکه بیشترین میزان در فاصله بین ردیف 50 سانتی‏متر قرار می‏گیرد، و با نظر به اینکه بین اتانول و میزان قندکل و به تبع ساکارز، همبستگی وجود دارد، لذا فاصله‏های کاشت 50 و 15 سانتی متر و رقم کلر به‏عنوان فواصل و رقم بهینه برای استحصال بیشترین میزان قند و اتانول در این شرایط پیشنهاد می‏شود.