تحلیل چشم انداز سامانه گندم ایران

در دنیای کنونی، گندم نقش حیاتی در الگوی مصرفی و در پی آن در الگوی تولیدات کشاورزی جهان دارد. این محصول به عنوان ضروری ترین و مهمترین محصول کشاورزی در جهان، ارزش راهبردی ویژه ای داشته و به عنوان ابزاری سیاسی در روابط بین الملل به کار رفته است. تامین این محصول برای جوامعی مانند ایران که گندم جایگاه خاصی در الگوی تغذیه دارد به معنی ایجاد امنیت غذایی بوده و رفاه اجتماعی طبقات متوسط و ضعیف شدیداً تحت تاثیر این محصول می باشد. بنابراین آینده نگری و بررسی چشم انداز تولید، مصرف و واردات این محصول استراتژیک مسئله ای مهم تلقی می شود که پرداختن به آن می تواند یاری رسان مسئولین امر برای سیاست گذاری در زمینه سامانه گندم ایران باشد. برای پیش بینی وضعیت سامانه گندم در آینده و به منظور بالا بردن دقت آن از چهار رویکرد مدل های کلاسیک اقتصاد سنجی تک متغیره(باکس- جنکینز) و مدل های چند-متغیره(الگوی خود توضیح برداری (var، شبکه های عصبی مصنوعیann)) و الگوریتم بیان ژن(gep) استفاده گردید. به منظور مقایسه قدرت پیش بینی و انتخاب بهترین روش پیش بینی، از دو معیار، میانگین قدرمطلق خطا (mae) و ریشه میانگین مجذورخطا (rmse) استفاده شد که نتایج استفاده از این دو معیار نشان می دهد، رویکرد الگوریتم بیان ژن در پیش بینی سری های زمانی بهتر از سایر روش ها عمل کرده است. نتایج پیش بینی مدل ها نشان می دهد که تولید متوسط سالانه گندم در طی پانزده سال آینده حدود 8/12 میلیون تن خواهد بود. نرخ رشد تولید گندم ایران تا سال 1404 به طور متوسط 45/1درصد محاسبه گردید. همچنین متوسط نیاز مصرفی سالانه حدود 5/17 میلیون تن می باشد و نرخ رشد مصرف 9/1 درصد خواهد بود بنابراین به طور متوسط هر ساله 335 تن به مصرف گندم کشور افزوده خواهد شد. پیش بینی میزان واردات کشور با مدل منتخب نشان-دهنده تداوم واردات این محصول برای سال های آتی است. نتایج مدل، واردات تقریبی برابر 9 میلیون تن را برای سال 1390 پیش بینی کرده است که بیشترین میزان واردات کشور در طی سال-های مورد مطالعه می باشد. گرچه در سال های بعد به تدریج از میزان واردات کاسته خواهد شد اما از سال 1394 به بعد میزان واردات در محدوده ای بین 2 تا 4 میلیون تن در نوسان خواهدبود.