ایل سنجابی و سیاست حکومت پهلوی اول (1320- 1304 هـ ش)

کرمانشاه یکی از مناطق مهم ایران در غرب کشور است که به لحاظ برخورداری از موقعیت خاص جغرافیایی و واقع شدن در منتهی الیه غربی ایران و نیز دارا بودن ایلات بسیار و قدرتمند از جایگاه ویژه ای برخوردار است. در دوره ی حکومت قاجارها، ایلات و عشایر کرمانشاه از جمله ایل سنجابی از قدرت و توان فراوانی برخوردار بودند که در اواخر دوره ی قاجارها و جنگ جهانی اوّل و نابسامانی ها و آشوب های پس از آن عملاً از تابعیت حکومت مرکزی خارج شدند. لذا در فاصله این سال ها (1298- 1294ش/ 1919- 1915 م) دوره ای در تاریخ ایران شکل گرفت که از آن تحت عنوان دوره هرج و مرج عشایری یاد می شود. پس از کودتای 1299.ش/ 1920 م و بر سرکار آمدن رضاخان، برقراری امنیت و ایجاد حکومت متمرکز در ایران در رأس برنامه های وی قرار گرفت. از آنجا که ایلات و عشایر از عمده ترین موانع تحقق این امر محسوب می شدند، بنابراین کشمکش با آنها اجتناب ناپذیر می نمود. رضا شاه تلاش کرد تا با در پیش گرفتن سیاست ها و روش های متفاوت در مورد ایل سنجابی از جمله رویارویی نظامی، خلع سلاح، تبعید و اسکان دادن آنها، برنامه های خود را به پیش ببرد. از سال 1300 .ش/ 1921م درگیری میان دولت مرکزی با ایلات و عشایر کرمانشاهان آغاز شد و این درگیری ها تا سال 1312ش/ 1933م همچنان ادامه یافت. مهمترین سیاستی که در مورد ایل سنجابی اجرا شد، اسکان یا تخته قاپو کردن آنها بود که معمولاً پس از رویارویی نظامی و خلع سلاح آنها صورت می گرفت. با اینکه با اسکان دادن عشایر بخشی از مشکلات موجود از میان رفت و امنیت تا حدود زیادی برقرار شد، ولی روش های به کار گرفته شده در این امر، باعث پیامدهای اجتماعی، اقتصادی و سیاسی فراوانی شد. در این پژوهش سعی شده است که سیاست های پهلوی اوّل در مورد عشایر و ایل سنجابی مورد بررسی قرار گیرد و همچنین با تمرکز بر مسأله ی سیاست اسکان به اهداف و انگیزه های این سیاست و چگونگی و آثار و نتایج آن پرداخته شده است. کلید واژه: حکومت، ایل سنجابی، اسکان عشایر، پهلوی اوّل.