بررسی پتانسیل منابع ژئوترمال استان آذربایجان شرقی با استفاده از داده های زمین شناسی و اکتشافی

استفاده از انرژی های پاک و تجدید پذیر در حال حاضر گسترش چشم گیری یافته است. در مقابل انواع انرژی فسیلی، با توجه به رو به اتمام بودن منابع این نوع انرژی، مضرات طبیعی و زیست محیطی و هزینه های گزاف آن، روی آوردن به انرژی های پاک و تجدید پذیر امری الزامی است که در بسیاری از کشورهای صنعتی و نیز در حال توسعه، در دستور کار دولت ها قرار گرفته است. انرژی زمین گرمایی، از جمله مهم ترین منابع انرژی طبیعی است که در این گروه قرار می گیرد. بسته به نوع منبع از نظر عمق، حجم و میزان انرژی، نوع مصرف این نوع انرژی نیز تغییر خواهد کرد. بر اساس این پارامترها، بهره برداری از انرژی زمین گرمایی از استفاده مستقیم در مصارف گرمایشی تا استفاده در تولید انرژی الکتریکی در نیروگاه های برق متفاوت خواهد بود. منابع انرژی ژئوترمال در بسیاری از نقاط زمین پراکنده اند، با این حال یک منبع انرژی زمین گرمایی تنها در صورت وجود شرایط زمین شناسی و تکتونیکی مناسب، از لحاظ تکنیکی و اقتصادی قابل بهره برداری خواهد بود. تعیین وجود شرایط مناسب جهت شکل گیری یک منبع انرژی ژئوترمال قابل بهره برداری، از طریق مطالعات اکتشافی در مقیاس کشوری و سپس در مقیاس های بزرگ تر و بر مناطق محدودتر انجام می پذیرد. مطالعات پیشین در ایران، وجود منابع بالقوه زمین گرمایی را در نقاط مختلف، به ویژه بر روی کمربند آتشفشانی ایران تأیید نموده اند. مرحله ی اکتشافی بعدی، مطالعه بر روی هر یک از این مناطق دارای پتانسیل، جهت محدودتر نمودن زون اکتشافی و تعیین جزییات دقیق تر مرتبط با منبع زمین گرمایی موجود است. استان آذربایجان شرقی به خاطر وجود قلل آتشفشانی جوان و سایر شواهد اکتشافی، به عنوان یکی از مناطق دارای پتانسیل زمین گرمایی در کشور شناخته شده است. در این پژوهش، با استفاده از یک سیستم اطلاعات جغرافیایی، مناطق دارای پتانسیل بالای ژئوترمال در استان آذربایجان شرقی تعیین گشته اند. هدف از این مطالعه، معرفی مناطق دارای پتانسیل بالای زمین گرمایی در استان، جهت انجام فازهای بعدی اکتشافی می باشد. تکنیک های اکتشافی مورد استفاده عبارتند از مطالعات زمین شناسی، مطالعات دورسنجی و برداشت های ژئوفیزیکی در استان. به این منظور، لایه های اطلاعاتی مرتبط با وجود یک منبع ژئوترمال در منطقه، شناسایی شده و مورد مطالعه قرار گرفتند. این لایه ها شامل اطلاعات زمین شناسی (سنگ شناسی، گسل، مراکز آتشفشانی) ژئوفیزیک (داده های مغناطیس و ریزلرزه ها) و دورسنجی (آلتراسیون هیدروترمال، اکسید آهن و دمای سطحی زمین) می باشند که در مقیاس 1:250000 آماده شده و مورد پردازش قرار گرفتند. پردازش این لایه ها با هدف یافتن شواهد وجود مناطق مساعد زمین گرمایی از جمله وجود توده های نفوذی کم عمق، شرایط تکتونیکی مساعد و وجود فعالیت های گرمابی و حرارتی زیر سطحی انجام گرفته است. پس از آن، داده های موجود با استفاده از سه روش تلفیقی بولین، هم پوشانی وزن دار و مدل منطق فازی، تلفیق گشته و نتایج حاصل مورد بررسی و مقایسه قرار گرفته اند. نتایج حاصل از به کارگیری این مدل های تلفیقی دانش محور، مناطق دارای پتانسیل بالا جهت انجام مراحل بعدی اکتشاف را مشخص نمود. این مناطق که درصد بسیار کمی از استان را در بر می گیرند، با یکدیگر و با شواهد زمینی موجود به خوبی در تطابق می باشند.