بررسی تطبیقی مسئولیت مدنی مالک یا متصرف اشیاء و حیوان در حقوق ایران، انگلیس و آمریکا

مسئولیت مدنی از دیرباز یکی از بخش های مهم حقوق مدنی بوده است. در سده های اخیر به علت حدوث تحولات قابل توجه در حوزه های گوناگون حقوقی این بخش از حقوق مدنی نیز اهمیت خاصی یافته است. و مورد اهتمام جدی قانونگذاران نظام های مختلف حقوقی قرار گرفته است به طوری که سعی خود را مصروف تدوین قوانین و مقررات نموده اند که پاسخ گوی مقتضیات و ضروریات زندگی اجتماعی باشد این مهم در حوزه مسئولیت مدنی مالک و متصرف بیش از حوزه های دیگر مورد توجه قرار گرفته است. نگاهی اجمالی به قوانین و مقررات موجود در نظام حقوقی ایران بیانگر آن است که وضع قوانین در این حوزه از مسئولیت مدنی در حد قابل توجهی مغفول مانده است در حالی که در حقوق انگلیس و آمریکا که اصولاً با اتکاء به رویه قضایی مبادرت به اتخاذ تصمیم و حل و فصل دعاوی می نمایند توجه شایانی به مسائل مسئولیت مدنی شده و قوانین و مقررات نسبتاً جامعی در این زمینه وضع گردیده است. در حقوق ایران مسئولیت مالک یا متصرف اشیاء و حیوان بر مبنای تقصیر است که اثبات آن برعهده زیان دیده است لیکن در خصوص زیان های ناشی از وسایل نقلیه موتوری زمینی مسئولیت عینی است. هر چند با اصلاح قانون بیمه اجباری در سال 1387، به نظر می رسد مسئولیت عینی تغییر یافته و دارنده تنها مکلف به بیمه نمودن مسئولیت، شده است. در حقوق انگلیس و امریکا رویه قضایی متمایل به گسترش مسئولیت عینی بوده به گونه ای که محافظ هر شیء به طور مطلق مسئول جبران خسارت ناشی از مال تحت حفاظت خود می باشد تا جایی که در خصوص اشیاء خطرناک، قوه قاهره نیز در سلب مسئولیت مالک یا متصرف بی تأثیر می باشد. آرای صادره در این باره راهنمای قانونگذار در تدوین قوانین نسبتاً جامعی در حوزه مسئولیت مدنی ناشی از املاک و حیوان شده است.