تاثیر تراس بندی بر برخی شاخص های کیفیت خاک در منطقه مینودشت، استان گلستان

فرسایش خاک یکی از مخرب ترین پدیده های زیست محیطی به شمار می رود که باعث از بین رفتن حاصلخیزی خاک می گردد. عملیات حفاظت خاک به دو دسته بیولوژیک و مهندسی تقسیم می گردد. عملیات بیولوژیک به مدیریت صحیح پوشش گیاهی مرتبط می گردد در حالیکه عملیات مهندسی مرتبط با عملیات خاکبرداری و خاکریزی و احداث سازه از طریق ماشین آلات مربوط به آن می باشد. گرچه عملیات حفاظت بیولوژیکی و مهندسی مکمل یکدیگر بوده و اغلب با یکدیگر مورد استفاده قرار می گیرد اما با این حال دست خوردگی و به هم ریختگی خاک در عملیات مهندسی همواره مورد بررسی و مطالعه بوده و یکی از معایب این روش به شمار می رود. دست خوردگی خاک در حجم وسیع به نظر می رسد، باعث تغییر کیفیت خاک گردیده که هدف این مطالعه بررسی این تغییرات و نیز ارزیابی اقتصادی اجتماعی این طرح در منطقه چهل چای استان گلستان گردید. بدین منظور 4 تراس مجزا در 4 سایت مختلف، با درجه شیب، جهت شیب، ارتفاع از سطح دریا و زمان تاسیس متفاوت انتخاب شده و نمونه برداری از عمق 30-0 سانتیمتری در قالب طرح کاملا تصادفی نامتعادل صورت گرفت. نتایج این تحقیق نشان داد عملیات تراس بندی بر کیفیت فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی خاک تاثیرگذار و بنابراین باید به عنوان یک مدیریت کاربری با شرایط خاص مورد توجه بوده و اثر آن بر سلامت فیزیکی اجزاء اکوسیستم و روابط اقتصادی اجتماعی افراد مرتبط با این مدیریت، مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد. بر اساس بررسی شاخص های فیزیکی کیفیت خاک دریافت شد که عملیات تراس بندی موجب کاهش پایداری خاکدانه شد. شاخص های شیمیایی کیفیت خاک بر اثر تراس بندی تغییر یافتند، نتایج نشان داد که عملیات تراس بندی موجب افزایش واکنش خاک، هدایت الکتریکی، میزان آهک، درصد رطوبت اشباع، درصد ازت کل و پتاسیم قابل جذب و کاهش ماده آلی و ظرفیت تبادل کاتیونی شد. تنفس میکروبی به عنوان شاخص بیولوژیکی کیفیت خاک مورد سنجش قرار گرفت. بر اساس اطلاعات به دست آمده در این تحقیق تراس بندی جز در موقعیت 1 باعث کاهش این شاخص در خاک شده است. تفاوت آماری بین شاخص های فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی در بین 4 تراس مورد مطالعه به دست آمد، اما روند خاصی جز روند کاهشی در میزان آهک و روند افزایشی در درصد رطوبت اشباع بین 4 کاربری تراس بندی مشاهده نشد. شاخص های مختلف کیفیت خاک تفاوت و روند مشخصی را در پله های تراس بندی در هر 4 موقعیت نشان نداد. نتایج پرسش نامه های اخذ شده از روستائیان و کشاورزان روستاهای ورچشمه، دهچناشک، قلعه قافه پایین و چمانی بالا در بررسی نتایج اقتصادی اجتماعی مهم بود. بر اساس مطالعات اقتصادی به دست آمده از پرسش نامه ها، استفاده از تراس بندی در منطقه باعث افزایش محصول نشده و جهت ارزیابی وضعیت اقتصادی افراد، نوع کشت از زارعین سوال شد. بر اساس نتایج، 16 درصد محصول برنج و 84 درصد گندم و جو را معرفی نمودند. 65 درصد عنوان داشتند که تراس بندی باعث افزایش تولید نشده و 35 درصد اظهار داشتند که تراس بندی به میزان یک برابر باعث افزایش تولید شده است. همچنین تمامی اهالی 2 روستای مذکور عنوان کردند که تراس بندی در کاهش سیل و خسارت موثر بوده که 70 درصد میزان این تاثیر را خیلی زیاد دانسته و 30 درصد میزان این تاثیر را زیاد دانستند. تمامی کشاورزان از پروژه های تراس بندی رضایت داشته و با توجه به اینکه افزایش محصول در عملیات تراس بندی دیده نشد اما رضایتمندی افراد از این عملیات قطعی بود. مطالعات اجتماعی مرتبط با کاربری نشان داد، 35 درصد از کشاورزان تاثیر تراس بندی را در کاهش بیکاری کم دانسته و 25 درصد عنوان کردند تراس بندی، تاثیر متوسط بر کاهش بیکاری داشته است. مهم ترین مشکلات ذکر شده از طرف روستائیان و کشاورزان، پرداخت هزینه به دولت برای ادوات و نیروی انسانی برای اجرای پروژه تراس بندی عنوان شد، همچنین یکی از علل حضور نیافتن روستائیان در روستای چمانی بالا در طرح های تراس بندی، فقر مردم و عدم کمک مالی از طرف دولت بوده است.