مطالعه تاکسونومی جنس jurinea cass. در ایران

جنس jurinea cass. از خانواده compositae و طایفه cardueae در جهان دارای حدود 250 گونه است که عمدتا در ناحیه اوراسیا پراکنش دارند. اما از نظر جغرافیایی دقیقاً از شبه جزیره ایبری (و یک گونه در شمال آفریقا) به سمت مرکز و شرق اروپا سپس قفقاز و روسیه و ایران، افغانستان به آسیای میانه و کوه های تیان شان واقع در مرزهای چین و مغولستان می رسند و در این پهنه گسترش، دارای چند هسته تنوع و گونه زایی هستند. در ایران همه گونه های این جنس در منطقه ایران-تورانی یا منطقه گذر آن با ناحیه هیرکانی پراکنش دارند و بخش گرم جنوبی عاری از گونه های این جنس است. گونه های این جنس تماماً پایا ولی کم و بیش علفی و فاقد اندام های کاملاً چوبی و خشن هستد. براکته های گل آذین غالبا مثلثی و نوک تیز هستند که گاهی کمی خار مانند هم می شوند. فندقه هرمی کوتاه یا کشیده و منشوری است و در رأس دارای تاج ساده یا دندانه ای است. شکل میوه از صفات مهّمی است که تا کنون در تاکسونومی این جنس به ویژه گونه های ایرانی از آن استفاده کافی نشده است. طبق آخرین مطالعات، این جنس با جنس های saussurea dc. ، nikitinia iljin، aegopordon boiss.، jurinella jaub. et spach، outreya jaub. et spach، hyalochaete ditrich et rech. f. ، polytaxis bunge، lipschitziella camelin و tricholepis dc. قرابت زیادی دارد. به منظور تعیین بهتر حدود جنس مورد مطالعه، گونه های زیادی از جنس های فوق نیز مورد مطالعه قرار گرفتند. با مطالعه ای که در اکثر هرباریوم های ایران و نیز هرباریوم موزه تاریخ طبیعی وین و هرباریوم باغ گیاه شناسی ژنو به همراه نمونه برداری از تقریبا همه گونه های موجود در ایران، انجام شد، نتایج جدیدی در باره گونه های این جنس در محدوده کشور ایران بدست آمد. در ایران از این جنس تعداد 26 گونه گزارش شده بود که در این پژوهش با مطالعه ای که انجام شد، تغییراتی در تعداد آنها داده شد. در مطالعه اخیر یک گونه نو از بخش corymbosae benth. با نام j. giviensis mirtadzadini از شمال غرب کشور معرفی شد. همچنین یک گونه از این جنس به نام j. gedrosiaca bornm. به جنس tricholepis dc. منتقل شد. با ادغام سه زوج گونه دیگر، سه گونه دیگر نیز از جنس کم شد. نام j. inuloides boiss. با نام j. cordata boiss.، نام j. stenocalathia rech. f.، با نام j. gabrielae bornm. و نام j. prasinophylla rech. f. با نام j. meda bornm. مترادف اعلام شدند. بر این اساس یک گونه به این جنس اضافه وچهار گونه از آن کم شد و مجموعا تعداد 23 گونه از این جنس برای حدود سیاسی کشور ایران معرفی شد. تغییراتی نیز در موقعیت گونه ها در بخش ها اعمال شد. همچنین دو گونه از جنس jurinella به نامهای j. microcephala boiss. و j. frigida boiss. بسیار نزدیک به جنس مورد مطالعه تشخیص داده شدند. اما فعلا در این جنس گنجانده نشدند و تعیین موقعیت آنها بعدا مورد بررسی بیشتر قرار خواهد گرفت.