پتروگرافی و پترولوژی توده گرانیتوئیدی چهارفرسخ ( شمال غربنهبندان )

منطقه مورد مطالعه (چهارفرسخ) در استان خراسان جنوبی و در 24 کیلومتری شمال غرب شهرستان نهبندان واقع شده است. این منطقه بخشی از توده های نفوذی شرق پهنه ساختاری لوت را شامل می شود. توده گرانیتوئیدی مورد مطالعه (چهارفرسخ) شامل دو نوع اسیدی و حدواسط – بازیک و ترکیب سنگ شناسی گرانیت، گرانودیوریت، دیوریت، پگماتیت – آپلیت و گابرو (متعلق به مجموعه افیولیت ملانژی منطقه) می باشد. مجموعه رسوبی شامل شیل، ماسه سنگ و کنگلومرا می باشد. نفوذی های منطقه سبب دگرگونی شیل ها – ماسه سنگها و ایجاد سنگهای دگرگونی با ترکیب آندالوزیت شیست شده اند. بافت معمول در سنگهای اسیدی (گرانیت، گرانودیوریت، پگماتیت – آپلیت)، از نوع گرانیتی، پرتیتی، آپلیتی و پوئی کلیتیک می باشد. بافت معمول در دیوریت مورد مطالعه، گرانیتی و در گابرو، هیپ ایدیومورف گرانولار می باشد. گرانیت، پگماتیت و آپلیت از کانیهای کوارتز، ارتوز و آلبیت تشکیل شده اند. گرانودیوریت از کوارتز، پلاژیوکلاز نوع آلبیت – الیگوکلاز و ارتوز، دیوریت از پلاژیوکلاز و هورنبلند و گابرو از پلاژیوکلاز و پیروکسن نوع اوژیت تشکیل شده است. دگرسانی های معمول در سنگهای اسیدی تبدیل پلاژیوکلاز به سریسیت می باشد. در سنگهای بازیک تا حد واسط منطقه، پیروکسن به هورنبلند و پلاژیوکلاز به سریسیت دگرسان شده است. نمونه های مورد مطالعه تهی شدگی عناصر ba، nb، p، ti و غنی شدگی از عناصر th، k، nd، zr و lree را نشان می دهند. روند تغییرات عناصر کمیاب و نادر خاکی نمونه های بخشهای مختلف این توده حاکی از پیوستگی طیف ترکیب سنگی و تبلور تفریقی آنهاست. با توجه به نمودارهای رسم شده برای توده گرانیتوئیدی چهارفرسخ و شاهکوه مشخص می شود که روند تغییرات عناصر کمیاب و نادر خاکی نمونه های گرانیت چهارفرسخ بر روند نمونه های گرانیت شاهکوه کاملاً منطبق می باشد، بنابراین می توان رخداد این دو توده گرانیتوئیدی را به منشاء مشابه نسبت داد. از نظر ژئوشیمیایی سنگهای منطقه ماهیت کالک آلکالن دارند و از نظر شاخص اشباع از آلومین در محدوده متاآلومین تا پرآلومین واقع می شوند. توده نفوذی چهارفرسخ با توجه به ویژگیهای صحرایی، پتروگرافی و ژئوشیمیایی در رده گرانیتهای تیپ i و از نظر جایگاه تکتونیکی در گروه گرانیتوئیدهای مرتبط با کمان ولکانیکی حاشیه شرقی بلوک لوت قرار می گیرد.