تاثیر عامل ژئوپولیتیک جمهوری خود مختارنخجوان در روابط میان جمهوری اسلامی ایران و جمهوری آذربایجان

جمهوری خود مختار نخجوان ، بخش برونگان کشورآذربایجان است که با ارمنستان ، ترکیه و ایران همسایه می باشد . مرز ارمنستان با نخجوان به دلیل منازعه جمهوری آذربایجان با ارمنستان مسدود می باشد . مرز ترکیه نیز به دلیل محدود بودن و نداشتن امکانات پایانه ای و همچنین عدم ارتباط زمینی این کشور با خاک اصلی ، قابلیت لازم برای توسعه روابط بیش از حد فعلی را ندارد . پس ویژگی مهم جغرافیایی این جمهوری خودمختار ، موقعیت و همسایگی آن نسبت به ایران می باشد . اولانخجوان از نظر جغرافیایی با خاک اصلی آذربایجان ارتباط زمینی نداشته و این ارتباط تنها از طریق ایران می باشد . ثانیا اصلی ترین طریق دسترسی نخجوان به کشورهای خارج ، کشور ایران است . ثالثا ایران با توجه به امکانات بالفعل و بالقوه خود در زمینه تامین مایحتاج ضروری مردم نخجوان و امکانات فنی در ترانزیت کالا از خاک اصلی به نخجوان می تواند نقش مهمی ایفا نماید . این موارد کفایت می کند که جایگاه ویژه جغرافیای سیاسی نخجوان در روابط بین ایران و آذربایجان شدیدا از طرف دولتمردان دو کشور لحاظ شود . با توجه به این موارد ما در صدد آزمون این فرضیه هستیم که موقعیت ویژه ژئوپولیتیکی جمهوری خود مختار نخجوان یکی از موجبات اصلی نگهداشت و گسترش روابط ایران با جمهوری آذربایجان می باشد و رابطه ایران با جمهوری آذربایجان متاثر از موقعیت ژئوپولیتیکی جمهوری خودمختار نخجوان می باشد . با توجه به آمارهای ارائه شده در تحقیق حاضر از جمله آمارهای مربوط به تردد مسافر ، تجارت چمدانی ، صادرات و واردات گمرکات جلفا و پلدشت یا شرکتهای تعاونی مرزنشینان و بازارچه های مرزی دو شهرستان فوق الذکر و فعالیتهای سازمان منطقه آزاد جلفا با نخجوان و همچنین آمار ترانزیت کالا و انرژی (گاز و برق ) از خاک اصلی به نخجوان از طریق خاک ایران، این نتیجه حاصل می شود که آذربایجان در تامین نیازهای اساسی مردم نخجوان به دلیل موقعیت جغرافیایی بسته این جمهوری خودمختار شدیدا به ایران وابسته می باشد . در روابط دو کشور با وجود عوامل همگرایی مانند موقعیت ژئوپولیتیکی نخجوان و همسایگی ، اشتراکات زبانی ، نژادی و مذهبی با جمهوری آذربایجان، عوامل واگرایی هم وجود دارد که شکل روابط دو کشور را پیچیده تر می کنند مثلا ادعای اتحاد دو آذربایجان یا تضاد ایدئولوژیکی دو کشور ، یا ازعوامل خارجی واگرایی چون ترکیه ، روسیه ، رژیم اشغالگر قدس ( اسرائیل ) ، امریکا و ارمنستان را باید نام برد که مانع از گسترش روابط می گردند و باعث می گردند دو کشور توجه کاملی به موقعیت ژئوپولیتیک نخجوان نداشته باشند و بدون در نظر گرفتن منافع ملی خود و منافع مشترک بین دو کشور گامهایی بردارند که به سردی روابط بیانجامد . در خاتمه باید گفت که با توجه به عوامل واگرایی فوق ا لذکر ، اگر آذربایجان در جمهوری خودمختار نخجوان به ایران وابستگی ژئوپولیتیکی کاملی نداشت ما باید شاهد روند کاهش محسوس روابط بین دو کشور یا گسست کامل روابط بین جمهوری آذربایجان و ایران می بودیم اما عامل ژئوپولیتیکی نخجوان در شرایط فعلی باعث نیازمندی جمهوری آذربایجان به ایران گردیده و موجبات تقویت روابط دو کشور را فراهم آورده و آذربایجان را مجبور به ملاحظه کاری در برابر ایران نموده است و این عامل باعث شده است که ما با این جمهوری روابط نسبتا مطلوبی داشته باشیم