بررسی رعایت قواعد تفسیر در "مجمع البیان"

پایان نامه دارای شش فصل است فصل نخست شامل مباحث مقدماتی مانند معرفی مجمع البیان وتعاریف تفسیر وقواعد آن وضرورت بررسی این قواعد در مجمع البیان است فصل دوم به بررسی شیوه طبرسی در توجه به قرائت صحیح پرداخته وبه نظر می رسد که ضمن بیان قرائتهای مشهور وغیر مشهور با ذکر دلایل آنها ،برای ترجیح یک قرائت خود را مقید به قرائت مطابق با رسم الخط کنونی مصحف شریف نموده است.در فصل سوم تبیین ازمنظر طبرسی بررسی شده ومعلوم گردید که وی تمام لغاتی را که از نظر خودش نیاز به تبیین داشته اند ،معنا کرده است وبه اموری مانند آیات قرآن،روایات ،اشعار عرب وسخنان صحابه استناد کرده است.در فصل چهارم شیوه طبرسی در توجه به قواعد ادبیات عرب مورد مداقه قرار گرفته ومشخص گردید از این قواعد استفاده گسترده ای نموده است ضمن آنکه به نقد نظرات ادبی دیگران نیز پرداخته است. فصل پنجم عهده دار شیوه مفسر در توجه به قرائن است که با وجود عدم تصریح به ذکر نام بسیاری از این قرائن،از آنها در تفسیر آیات کمک گرفته است.گاه به کمک سیاق ،تفسیر صحیح آیه را بیان کرده وگاه از آن به عنوان قرینه صارفه از معنای ظاهری آیه بهره گرفته است.گاه چند سبب نزول را ذکر می کند بدون این که صحت وسقم آنها را بررسی نمایدودر مواردی خلط بین سبب نزول وشأن نزول نموده است.ودر رابطه با آیاتی که متضمن معانی باشند که موجب تجسیم در خدای متعال بوده یا مخالف با شأن مخاطب آیات باشند با کمک قرینه ویژگیهای متکلم یا مخاطب آیات ،ظهور آیه در آن معنا را بی اعتبار می داند. همانطور که گاهی با کمک معرفتهای بدیهی وبرهانهای آشکار به رد نظرات خلاف واقع دیگران می پردازد.ونیز از آیات وروایاتدر تبیین آیات مجمل بهره گرفته است.گرچه گاهی از ذکر منبع وسند روایات احتراز نموده است.فصل نهایی اختصاص به بررسی توجه به اقسام دلالتها ومعانی باطنی قرآن دارد،وبا توجه به احاطه علمی وی بر علوم پیش نیاز تفسیر ،گاه چندین دلالت را برای آیه بیان نموده است.وبا این که معتقد به وجود معانی باطنی در آیات قرآن است ولی در بیان این معانی بسیار احتیاط کرده استتا گرفتار تفسیر به رای نشود بطوریکه خود را ملتزم به پیروی از روایاتی نموده که یقین به صحت سند ومحتوای آنها داشته است.با تفحص در مطالب تفسیری مجمع البیان،معلوم گردید که غالب مطالب مطرح شده در چارچوب قواعد تفسیری بیان شده واز آنجا که به همه قواعد تفسیر کم وبیش توجه داشته است می توان آن را یک تفسیر اجتهادی جامع به شمار آورد.