ترکیب و اشتقاق در تاریخ بلعمی

چکیده عنوان این پژوهش)ترکیب واشتقاق (در«تاریخ بلعمی»است،«ترکیب واشتقاق »دو روش اصلی برای ساخت واژه ها در زبان فارسی است.ترکیب از به هم پیوستن دویاچند تکواژ آزاد شکل می گیردواشتقاق از پیوندیک تکواژ آزاد باتکواژهای وابسته(وندها)ساخته می شود. باتوجه به این که کتاب تاریخ بلعمی یکی از قدیمی ترین کتب نثرفارسی است، بابررسی ساختمان واژه های آن می توان الگویی مناسب از ساختواژه درنثر قرن چهارم ارائه داد.در این رساله ابتدا کتاب تاریخ بلعمی مورد مطالعه ی دقیق قرار گرفته ،واژه های غیربسیط آن استخراج شده است، سپس بامراجعه به منابع مختلف ساختمان واژه ها مورد بررسی قرار گرفته و واژه های غیر بسیط باذکر نمونه مثال در جمله آورده شده است. نکته ای که در مطالعه ی تاریخ بلعمی به نظر می رسد این است که تعداد واژه های مشتق بیش تر از دیگرواژه هاست. این پژوهش شامل پنج فصل است . فصل اول حاوی کلیات پژوهش است که در آن اهداف پژوهش واهمیّت آن،پیشینه ی پژوهش وتعاریف لازم جهت ورود به بحث اصلی رساله ارائه شده است. فصل دوم با عنوان وندها به واژه های مشتقی که در تاریخ بلعمی به کار رفته پرداخته ، ابتدا معانی وندها بیان شده و سپس نمونه مثالی از جملاتی که در تاریخ بلعمی به کار رفته آورده شده است . این فصل شامل سه بخش است : پیشوندهای غیر فعلی ، پیشوندهای فعلی ، پسوندها . در بخش اول واژه های مشتقی چون : اسم ، صفت ، ضمیر و قید که با پیشوند ساخته شده اند با ذکر نمونه مثال آورده شده است. در بخش دوم راجع به افعال غیر بسیطی که با پیشوندهای فعلی مانند : اندر ، باز ، بر ، در و . . . ساخته شده اند، با ذکر نمونه مثال بحث شده است . در بخش سوم پسوندها معرفی شده و واژه های مشتق ساخته شده با پسوند با ذکر نمونه مثال آورده شده است .. فصل سوم مربوط به واژه های مرکب است ، در این فصل به کلمات مرکبی که از دو یاچند جزء معنا دار ساخته شده ، با ذکر طبقه ی دستوری آن ها پرداخته شده است و شامل دو بخش است: کلمات مرکب غیر فعلی ، کلمات مرکب فعلی ،فصل چهارم به واژه های مشتق مرکب اختصاص یافته و واژه های مشتق مرکب با ذکر نمونه مثال آورده شده است.وفصل پنجم به گروه ها اختصاص یافته وگروه های غیر فعلی و فعلی تاریخ بلعمی باذکر مثال آورده شده است. واژگان کلیدی : فارسی دری ، تاریخ بلعمی ، زبان ، واژه های غیر بسیط ، مشتق ـ مرکب