بررسی منشاء شوری منابع آب سطحی و زیرزمینی در منطقه زیرراه دشتستان، استان بوشهر

منطقه زیرراه در شمال شهرستان دشتستان استان بوشهر قرار گرفته است. در منطقه مورد مطالعه یک سفره آبدار حایز اهمیت وجود دارد که مخزن آب زیرزمینی را سازند کنگلومرای بختیاری تشکیل می دهد. آب زیرزمینی در منطقه زیرراه تحت تأثیر عوامل متعددی از جمله گسل امتداد لغز قطر- کازرون، تغذیه رودخانه دالکی، زهکشی رودخانه شاپور و نیز آب های برگشتی کشاورزی قرار دارد. به منظور بررسی منشاء شوری و هیدروژئوشیمی دشت زیرراه در دو مرحله فروردین و مهر ماه 1389، در مجموع 50 نمونه آب از منابع آب زیرزمینی و سطحی منطقه (شامل چاه های بهره-برداری، چشمه ، رودخانه ها، زهکش و آب سطحی) برداشت شد. سپس پارامترهایی نظیر یون های عمده، sar، ph، ec و ... اندازه گیری گردید. نمونه های منابع آب زیرزمینی و سطحی منطقه به استثنای رودخانه شاپور (با رخساره سولفاته- کلروره کلسیک) دارای تیپ کلروره- سدیک می باشند که این رخساره در ارتباط با انحلال کانی های تبخیری هالیت می باشد. عبور رودخانه دالکی از سازند آغاجاری و ورود رواناب های ناشی از سازند گچساران و اختلاط با آب چشمه های گوگردی دالکی موجب شور شدن آب این رودخانه شده است. عامل شوری آب زیرزمینی عمدتاً در نتیجه تغذیه از سازند گچساران، رودخانه دالکی و نیز آب برگشتی کشاورزی است. انحلال کانی های تبخیری مانند هالیت و ژیپس، غلظت کل جامدات محلول و سولفات رودخانه شاپور را افزایش داده و سبب شوری آب این رودخانه گردیده است. منشاء شوری آب رودخانه شور نیز علاوه بر عوامل فوق، تبخیر، زه آب و کیفیت آب زیرزمینی تغذیه کننده می-باشد. نتایج به دست آمده نشان می دهد‏ روند خطی واضحی بین سدیم و کلراید وجود دارد، و بیشترین میزان همبستگی بین مجموع املاح و سدیم مشاهده می گردد. نمایه های اشباع نشان می دهد که منابع آب زیرزمینی و سطحی دشت زیرراه نسبت به کلسیت و دولومیت فوق اشباع و نسبت به ژیپس و انیدریت تحت اشباع می باشند. قسمت شمال و مرکز دشت دارای کیفیت غیر قابل قبول برای مصرف شرب، و سایر چاه های موجود در دشت دارای کیفیت قابل شرب در شرایط اضطراری هستند. کیفیت این منابع آب از لحاظ مصرف صنعتی پوسته گذار می باشند، در صورتی که آب رودخانه های شاپور و دالکی در حد متعادل قرار دارند. اکثر آب های منطقه از لحاظ کشاورزی نامناسب و شور می باشد و ادامه آبیاری با آن ها باعث تخریب ساختمان فیزیکی خاک و کاهش ثمر دهی گیاه می شود. اما از آنجا که کشاورزی شغل و منبع درآمد اصلی بسیاری از ساکنین منطقه است لذا باید راهکارهای مدیریتی صحیحی برای کشت و کار در این اراضی اعمال کرد.