تشکیل اسکارن و کانی زایی مس در گربدر ( گرم بو دار )، جنوب شرق کوه بزمان

اسکارن گربدر در 10 کیلومتری شرق بزمان و در جنوب شرقی آتشفشان بزمان قرار دارد. این منطقه از نظر زمین شناسی بخشی از کمربند ماگمایی سهند – بزمان ( ارومیه – دختر ) است. که در نتیجه فرورانش صفحه اقیانوسی نئوتتیس و تصادم پلیت عربی به زیر پلیت ایران تشکیل شده است. زمین شناسی این منطقه ( گربدر ) عمدتا شامل سنگ های رسوبی کربنیفر و پرمین است. که در آن گرانیتوئید بزمان به سن کرتاسه نفوذ کرده است. این گرانیتوئید از گرانیت، گرانودیوریت، کوارتزمونزونیت و کمی دیوریت و گابرو تشکیل شده است؛ که با دایک ها و رگه های پگماتیتی و سیلیسی همراهی می شود این گرانیتوئید غالبا دارای بافت گرانولار است و عمدتا شامل پلاژیوکلاز، پتاسیم فلدسپات، کوارتز، بیوتیت و هورنبلتد است. گرانیتوئید بزمان از نوع i و متا آلومین و متعلق به سری ماگمایی کالک آلکالن است. که در یک محیط کمان قاره ای قرار دارد. سنگ های گرانیتی که در مجاورت سنگ های رسوبی متاسوماتیسم شده قرار دارند، دچار آلتراسیون های جزئی آرژیلیکی، پروپیلیتی و سریسیتی شده اند. در گربدر متامورفیسم و متاسوماتیسم سنگ های رسوبی کربنیفر- پرمین در مجاورت حاشیه گرانیتوئید بزمان سبب تشکیل اسکارن و کانی زایی مس شده است. اسکارن ها بین مرمرها و سنگ های گرانیتوئیدی قرار دارند. زون اسکارنی می تواند به انواع اسکارن کلسیکی و منیزیمی تقسیم شود. اسکارن نوع کلسیکی می تواند به گارنت اسکارن و پیروکسن اسکارن تقسیم شود. در حالیکه زون اسکارن منیزیمی به وسیله اولیوین و سرپانتین تشخیص داده می شود. زون اسکارنی گارنت شامل سری محلول جامد هیدرو گراسولار – آندرادیت، اپیدوت، کلسیت و رگه های کوارتزی است. زون اسکارنی پیروکسن شامل سری های های محلول جامد دیوپسید – هدنیرژیت و ترمولیت – اکتینولیت به همراه رگه های کوارتزی و کلسیتی است. کانی زایی مس به صورت رگه های کربنات مس دار، سیلیکات مس دار و فسفات مس دار تشکیل شده است. اگرچه کانی های سولفیدی مس دار به ندرت در رخنمون ها دیده شد، اما فراوانی آثار رنگی ذوب شیشه ای ( سرباره ) نزدیک به منطقه معدنی ممکن است نشانه ای از مواد معدنی سولفید دار مس باشد. حاشیه مجاورتی ( اسکارن ) ایجاد شده در گربدر در دو مرحله متامورفیک و متاسوماتیک تکامل یافته است. مرمر و هورنفلس ها در اثر گرمای گرانیتوئید در مرحله متامرفیک ایجاد شده اند. مرحله متاسوماتیک می تواند به دو مرحله پیشرونده و پسرونده تقسیم شود. کانی های بی آب مانند گارنت، پیروکسن و مگنتیت در مرحله پیشرونده و کانی های آبدار آمفیبول، بیوتیت، اپیدوت، سرپانتین و کلریت و رگه های کوارتز و کلسیت به همراه کانی های سولفیدی در مرحله پسرونده تشکیل شده اند. کربنات های مس، سیلیکات های مس و فسفات های مس دار در طی مرحله سوپرژن تشکیل شده اند. داده های حاصل از آنالیزهای مختلف نشان می دهد که تمرکز و تجمع مس در زون اسکارنی غنی از گارنت، و تمرکز سرب و روی در زون اسکارنی غنی از پیروکسن قرار دارد.