تاثیر ساختارهای تکتونیکی در توسعه چشمه های کارستی منطقه شیمبار

منطقه شیمبار در شمال شرق استان خوزستان و در فاصله 65 کیلومتری شهرستان مسجد سلیمان قرار گرفته و جزء حوزه آبریز رودخانه کارون به شمار می رود. هدف اصلی در این مطالعه بررسی خصوصیات ساختاری حاکم بر کارستی شدن در حوضه آبگیر منطقه شیمبار و تأثیر این خصوصیات بر وضعیت آبدهی چشمه ها و کنترل جریان آب-زیرزمینی در سنگ مخزن آنها می باشد. علاوه بر تحلیل ساختاری و هیدرولوژیکی، خصوصیات هیدروژئوشیمیایی چشمه های دره اناری، آبشکالو و سرحونی مورد توجه قرار گرفته است. رخداد پدیده های ساختمانی نظیر چین خوردگی ها (مانند تاقدیس کینو، شلار و چاله منار و.. )، راندگی چاله منار، شاخه فرعی از گسل امتداد لغز ایذه، درزه ها و شکستگی ها در نتیجه فعالیتهای تکتونیکی از یک سو و ریزش های جوی مناسب از سوی دیگر، شرایط مناسبی برای توسعه آبخوان های کارستی در منطقه ایجاد کرده است. مطالعه ساختمانی و ژئومورفولوژیکی نشان می دهد که پولژه-های چاله منار و شلار در راستای گسل های ایذه و بالارود تشکیل شده است. ظهور چشمه های دره اناری، آبشکالو و سرحونی در راستای گسل تراستی چاله منار نیز بیانگر اهمیت اشکال ساختاری در منطقه می باشد. این گسل ها جهت های اصلی جریان آب درون حوضه کارستی را کنترل می کنند در حالیکه درزه ها و شکستگی های مرتبط با آنها در جهات فرعی جریان نقش دارند. با برداشت راستای غالب درزه ها و شکستگی ها در حوضه آبگیر هر چشمه این مسئله مورد تأیید قرار گرفت. نتایج حاصله از مطالعه شکستگی ها منطقه نشان می دهد که در تمامی موارد، میزان میانگین بازشدگی دهانه درزه ها بالاتر از 20 میلیمتر می باشد که بیانگر نقش بارز درزه ها در نفوذ آب به درون آبخوان کارستی می باشد. راستای لایه ها با متوسط شیبی در حدود 50 درجه و میانگین بازشدگی برابر 45 میلیمتر نقش بسیار شاخص و غالبی در نفوذ و هدایت جریان آب در حوضه آبگیر چشمه ها دارند. نتایج نشان می دهند که تراکم بالای شکستگی ها در حوضه آبگیر چشمه های دره اناری و سرحونی موجب آبدهی بالا و پاسخ سریع آنها به بارندگی شده است. شیب زیاد لایه بندی و بازشدگی زیاد لایه های آسماری در حوضه آبگیر چشمه سرحونی نسبت به چشمه دره اناری موجب توسعه قابل توجه کارست و ایجاد سیستم کانالی پیشرفته در چشمه سرحونی شده است. اما سطح حوضه آبگیر کوچکتر چشمه سرحونی نسبت به چشمه دره اناری موجب آبدهی فصلی این چشمه شده است. تحلیل کموگراف چشمه سرحونی، غلظت زیاد املاح را در اولین پاسخ چشمه به بارندگی نشان می دهد که بیانگر توسعه کانالی و غاری در مخزن چشمه سرحونی می باشد که حاوی آب راکد (قدیمی) است. در حوضه آبگیر چشمه آبشکالو به دلیل حضور یک زون پوشش خاکی نفوذ آب به درون بخش کارستی به صورت انتشاری رخ می دهد. این مسئله موجب شده تا فرایند کارستی شدن در این حوضه به خوبی توسعه پیدا نکند. نوسانات ناچیز بر روی منحنی هیدروگراف و کموگراف چشمه نیز موید همین موضوع است.