بررسی مناسبات سیاسی والیان اردلان کردستان با حکومت مرکزی قاجار از 1284-1210 ه.ق

اردلان ها از خاندان های حکومتگر محلی ایرانی بودند که ازنیمه ی دوم قرن هفتم ه.ق تا قرن سیزدهم بر کردستان فعلی و نواحی از پیرامون آن حکم می راندند. خوانین اردلان از دوره ی شاه عباس اول صفوی روابط گسترده تری بادولت مرکزی یافتندو با الهام ازساختارها وتشکیلات سیاسی- اداری، صفویان به طراحی سیستم نوینی در قلمرو خود دست زدند که در رأس آن خان اردلان باعنوان ولقب والی قرارداشت. با تداوم حکمرانی اردلان ها در دوره ی افشاریه و زندیه آنها در مجادلات آقامحمدخان با خاندان زندیه به حمایت از او پرداختند.کینه ی دیرینه از کریم خان بخاطر اقدامش در به آتش کشیدن سنندج و حمایت مکرر او از پاشایان بابان را می توان تنها بخشی از علل این پشتیبانی دانست. در پی تثبیت قدرت قاجارها در عهد فتحعلی شاه وتأیید مشروعیت سیاسی حکومت اردلان ها توسط قاجارها فصل جدیدی در روابط ومناسبات خاندان اردلان با دولت مرکزی قاجار گشوده شد. در دوره ی قاجار والی به عنوان برترین نیروی سیاسی، نظامی، اقتصادی و قضایی کردستان اردلان از سنندج بر قلمرو خود که مشتمل بر یک والی نشین وهیجده بلوک تابعه بود حکم می راند. والیان اردلان علاوه بر کارکردهای مهمی در زمینه های نظامی، اقتصادی، سیاسی برای حکومت قاجار، نظر به اوج گیری اختلافات ایران وعثمانی در این دوره در دفاع از مرزهای غربی نیز نقش مهمی داشتند، بویژه اینکه والیان اردلان دراختلافات قاجارها با دولت عثمانی برسر مسئله ی بابان بازوی اجرایی سیاست های دولتمردان قاجار درولایات شرقی امپراطوری عثمانی بودند. سرانجام با انعقاد قرارداد ارزنهالروم دوم، کاهش اختلافات دولتین وحذف حاکم نشین بابان، ناصرالدین شاه در سال 1284 ه .ق پیرو سیا ست های تمرکزگرایی حکومت قاجار و با بهره گیری از نارضایتی های مردم کردستان از عملکرد ولات اردلان وکارگزاران آنها ونیز اختلافات درونی اعضای این خاندان، با انتصاب فرهاد میرزا معتمدالدوله به حکومت کردستان به حاکمیت دیرینه ی خاندان اردلان بر این منطقه خاتمه بخشید. این پژوهش در تلاش است تا ضمن فرآیند تحقیق روند تحولات سیاسی،مناسبات مرکز و پیرامون،ساختار وتشکیلات سیاسی حکومت بومی اردلان و نقش خاندان های متنفذ همچون،وکیلی،وزیری، شیخ الاسلامی را درسیستم دیوانسالاری ومناسبات این حکومت بومی با دولت مرکزی قاجار، خدمات متقابل وتأثیر کارکردها بر مناسبات اردلان ها با قاجارها را تبیین نماید.همچنین باترسیم وارائه نقشه هایی از حدود وسعت جغرافیایی قلمرو اردلان، تغییرات مکرر آن را در دوره های مختلف زمانی بازگو نماید.