اثر سطوح مختلف شوری بر برخی خصوصیات مورفولوژیک و فیزیولوژیک گیاه صبر زرد

چکیده گیاه صبر زرد از مهمترین گیاهان دارویی است که دارای کاربردهای وسیعی در زمینه های دارویی، آرایشی و غذایی است. این گیاه دارای مقاومت بالایی به خشکی می باشد. با توجه به این که در خصوص میزان مقاومت این گیاه به شوری اطلاعات بسیار اندکی در دسترس است، لذا این پژوهش به منظور بررسی اثر سطوح مختلف شوری بر برخی خصوصیات مورفولوژیک و فیزیولوژیک گیاه صبر زرد در آزمایشی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 4 تکرار در محل گلخانه دانشکده کشاورزی دانشگاه تربیت مدرس در سال 89-1388 به اجرا درآمد. تیمارهای آزمایشی شامل 8 سطح شوری (شاهد، 3، 6، 9، 12، 15، 18 و 21 دسی زیمنس بر متر) بود که آب مورد نظر به عنوان محلول پایه برای تهیه این سطوح شوری از دریاچه حوض سلطان قم تهیه شد. از آب شیر با شوری حدود 450 میکرو زیمنس بر متر به عنوان شاهد استفاده گردید. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که سطوح مختلف شوری تأثیر معنی داری بر تمامی صفات مورفولوژیک مورد ارزیابی داشت. بر اساس نتایج به دست آمده از مقایسه میانگین ها، بیشترین مقدار طول برگ، ضخامت برگ، حجم برگ، تعداد برگ و ارتفاع بوته در تیمار شاهد، و بیشترین مقدار عرض برگ در تیمار 3 دسی زیمنس بر متر (ds/m) و کمترین مقدار این صفات در سطح شوری 21 دسی زیمنس بر متر به دست آمد. اثر شوری بر صفاتی شامل وزن تر برگ، وزن تر و خشک ژل، وزن تر و خشک اندام هوایی، وزن تر و خشک ریشه و طول ریشه معنی دار بود. مقدار این صفات با افزایش شوری تا سطح 6 دسی زیمنس بر متر اختلاف معنی داری با شاهد نداشت، اما در سطوح بالاتر شوری مقدار آن ها به طور معنی داری کاهش پیدا کرد. همچنین مشاهده شد که شوری اثر معنی داری بر غلظت عناصر سدیم، پتاسیم و کلسیم در برگ و ریشه صبر زرد داشت. غلظت سدیم در برگ و ریشه با افزایش شوری به تدریج افزایش پیدا کرد اما غلظت پتاسیم با افزایش شوری روند کاهشی داشت. علاوه بر این غلظت کلسیم در برگ با شیب کمی افزایش یافت اما غلظت آن در ریشه کاهش پیدا کرد. شوری همچنین اثر معنی داری بر صفات فیزیولوژیک مورد نظر داشت. سطوح شوری بالاتر از 6 دسی زیمنس بر متر غلظت کلروفیل a و b را در برگ به طور معنی داری کاهش داد. غلظت قندهای گلوکز، زایلوز و مانوز با افزایش شوری تا سطح 9 دسی زیمنس بر متر با شیب تندی افزایش و بعد از آن به تدریج و با شیب کمتری کاهش پیدا کرد. همچنین نتایج نشان داد که شوری اثر معنی داری بر غلظت ماده موثره آلوئین درگیاه صبر زرد داشت، به نحوی که با افزایش سطوح شوری غلظت آن نسبت به شاهد به طوری معنی داری افزایش پیدا کرد. به طور کلی نتایج حاصله نشان داد گیاه صبر زرد دارای آستانه تحمل شوری تا غلظت 6 دسی زیمنس بر متر می باشد و در مقادیر بالاتر از آن رشد این گیاه به طور معنی داری کاهش می یابد.