سی مبانی فقهی کیفر حبس، جایگزین ها و راهکارهای اجرایی آن

چکیده تحقیق پیش رو جهت بررسی مبانی فقهی کیفر حبس، شناسایی مجازات های جایگزین و راهکارهای اجرایی آن صورت پذیرفته است. از این رو در مقام بررسی مبانی فقهی کیفر حبس، به موضوعاتی همچون مشروعیت حبس، جایگاه آن در میان کیفرهای شرعی، اقسام کیفر حبس و موارد استفاده از آن در اسلام پرداخته و مشخص شد که به استناد ادلّه اربعه، کیفر حبس در اسلام دارای مشروعیت می باشد و برای جایگاه آن در میان کیفرهای شرعی چهار حالت می توان در نظر گرفت: 1ـ به عنوان «حدّ»، 2ـ به عنوان «تعزیر»، 3ـ بدون جنبه کیفری و تنها برای «تحقیق» و روشن شدن موضوعی، 4ـ بدون جنبه کیفری و فقط برای دفع ضرر و آزار مجرم از افراد جامعه. آن گاه پس از بیان پیامدها و آثار زیانبار زندان، مجازات های جایگزین آن بر اساس آموزه های دینی و قوانین جزایی مشخص و معرفی گردید. بر اساس آموزه های دینی این جایگزین ها عبارتند از: 1ـ نصیحت، 2ـ میانجی گری و دعوت به سازش و مدارا، 3ـ طرد و اعراض، 4ـ تهدید و توبیخ، 5ـ تشهیر، 6ـ پرداخت غرامت، 7ـ مصادره اموال، 8ـ تازیانه (جَلد)، 9ـ بکار گماردن مدیون (محکوم علیه) برای پرداخت دیْن، 10ـ آزادی به شرط سپردن ضمانت (شفاعت). جایگزین های مطرح در قانون جزا شامل این موارد هستند: 1ـ آزادی مشروط، 2ـ آزادی به شرط سپردن ضمانت، 3ـ تعلیق اجرای مجازات و تعلیق مراقبتی، 4ـ جزای نقدی، 5ـ محرومیت از حقوق اجتماعی و خدمات عمومی، 6ـ تعویق تعقیب، 7ـ میانجی گری، 8ـ تعلیق مراقبتی فشرده، 9ـ کار عام المنفعه (خدمات عمومی)، 10ـ جریمه های روزانه، 11ـ بازداشت خانگی (حبس در منزل)، 12ـ نظارت الکترونیکی، 13ـ پادگان آموزشی ـ اصلاحی، 14ـ درمان. پس از مشخص شدن مجازات های جایگزین حبس، به تبیین جایگاه آن ها در میان کیفرهای شرعی پرداخته و مشخص شد که این مجازات ها، در حقیقت مجازات های تعزیری هستند که به استناد ادلّه‏ای که مبنی بر عمومیت مفهوم تعزیر ارائه شده است، مقام صالح (حاکم جامعه اسلامی) برای تعیین مجازات های تعزیری در انتخاب آن ها با محدودیتی مواجه نیست.