ارزیابی لاین های اینبرد نوترکیب گندم بهاره تحت شرایط تنش خشکی

ایران جزو مناطق خشک و نیمه خشک جهان محسوب می گردد و گندم به عنوان یک محصول استراتژیک در اکثر نقاط کشور با مشکل کمبود آب مواجه است. بنابراین شناسایی ارقام متحمل به تنش خشکی یکی از اهداف اصلی اصلاحگران می باشد. به منظور بررسی اثر تنش خشکی در مرحله سنبله دهی، 72 لاین اینبرد نوترکیب گندم بهاره حاصل از تلاقی رقم آمریکایی yecora rojo (پرمحصول، پاکوتاه و زودرس) به عنوان والد پدری و لاین ایرانی 49 .no (پابلند و دیررس) به عنوان والد مادری، آزمایشی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با دو تکرار به اجرا درآمد. نتایج تجزیه واریانس مرکب نشان داد که بین لاین ها از نظر کلیه صفات مورد مطالعه در سطح احتمال یک درصد اختلاف معنی دار وجود دارد. اختلاف بین شرایط عادی و تنش خشکی نیز برای کلیه صفات بجز شاخص برداشت، تعداد دانه در سنبله و تعداد روز تا ظهور سنبله معنی دار شد. اثر متقابل لاین × شرایط برای هیچکدام از صفات معنی دار نشد. بنابراین امکان مقایسه لاین ها در متوسط شرایط محیطی فراهم شد. بر اساس نتایج حاصل از این مطالعه تعداد روز تا ظهور سنبله، وزن هزاردانه و طول سنبله بیشترین میزان وراثت پذیری خصوصی و ارتفاع بوته کمترین میزان وراثت پذیری خصوصی را دارا بودند. عملکرد دانه بیشترین و تعداد روز تا ظهور سنبله کمترین درصد بازده ژنتیکی را به خود اختصاص دادند. از نظر عملکرد دانه، لاین های 96، 122، 123 و 155 به عنوان برترین لاین ها شناخته شدند. شاخص های mp، gmp و stiبه عنوان موثرترین شاخص ها جهت شناسایی لاین های برتر و ضعیف شناخته شدند. با توجه به شاخص های مذکور لاین های 96، 122، 123، 138، 149 و 155 به عنوان لاین های برتر شناسایی شدند. براساس تجزیه رگرسیون گام به گام عملکرد دانه با سایر صفات، به ترتیب تعداد دانه در سنبله، تعداد سنبله در مترمربع و وزن هزاردانه به عنوان متغیرهای تأثیر گذار بر عملکرد دانه وارد مدل نهایی شدند. با حضور این متغیرها ضریب تبیین مدل به 819/0 درصد رسید. نتایح حاصل از تجزیه علیت عملکرد دانه و صفات وابسته بر اساس رگرسیون گام به گام نشانگر اثرات مستقیم مثبت و معنی دار تعداد دانه در سنبله، تعداد سنبله در مترمربع و وزن هزاردانه بر عملکرد دانه بود. تجزیه خوشه ای یکبار براساس کلیه صفات مورد ارزیابی و بار دیگر بر اساس عملکرد دانه و صفات مرتبط با آن بر اساس رگرسیون گام به گام انجام گرفت. که در هر دوحالت دو گروه حاصل شد که لاین های برتر از نظر صفات مورد ارزیابی در گروه اول قرار گرفتند. بر اساس نتایج حاصل از تجزیه به عامل ها، سه عامل استخراج گردید که این سه عامل در مجموع 506/77 درصد از کل تغییرات داده ها را توجیه کردند. عامل اول به عنوان عامل موثر بر رشد رویشی، عامل دوم به عنوان عامل موثر بر عملکرد دانه و عامل سوم به عنوان عامل موثر بر قدرت پنجه زایی نامگذاری گردید.