توسعه یک مدل مکانی تصمیم گیری چند هدفه با تاکید بر آمایش صنعت

مساله آمایش سرزمین، فرآیند تخصیص فعالیت ها و کاربری های مختلف (مانند سکونتگاه، کشاورزی، صنایع، تفرجی یا زیست محیطی) به واحد های مشخصی از فضاست. در این فرآیند پیچیده نه تنها نوع فعالیت بلکه مکان آن تعیین می شود. بنابراین با یک مساله تصمیم گیری چند معیاره مکانی مواجه هستیم. به منظور حل این مسائل از روش های چند معیاره استفاده می شود. این روش ها به روش های چند شاخصه و روش های چند هدفه تقسیم می شوند. از آنجایی که آمایش سرزمین برنامه ریزی برای دستیابی به توسعه پایدار است و توسعه پایدار، توسعه ای است که با اهداف اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی در ارتباط است و این اهداف در تضاد با یکدیگر قرار دارند لذا روش های تصمیم گیری چند هدفه برای حل آن مناسبتر هستند. روش های بسیاری برای حل مسائل چند هدفه وجود دارد که به دو دسته کلی، روش های کلاسیک و تکاملی تقسیم می شوند. مروری بر روش های کلاسیک نشان می دهد که این روش ها به دلیل دست یابی به تنها یک جواب بهینه پارتو در هر مرحله شبیه سازی، عدم یافتن همه جواب های بهینه در بهینه یابی چند هدفه نامحدب و نیاز به اطلاعاتی راجع به مساله مانند وزن های مناسب و سطوح آرمان، نقاط ضعف دارند، لذا توسعه الگوریتم های تکاملی مورد توجه قرار گرفت. در بین روش های تکاملی، الگوریتم nsga-ii به دلیل پیچیدگی محاسباتی کمتر، استفاده از عملگر فاصله ازدحام و نخبه گرایی برای انجام این تحقیق انتخاب شده است. نتایج این تحقیق، منجر به ارائه یک مدل تصمیم گیری چند هدفه مکانی برای حل مساله آمایش صنعت و به ویژه صنایع انرژی بر شده است. به منظور مدلسازی مساله مذکور به بررسی معیار های موثر در مکان یابی صنایع انرژی بر پرداخته شد، از جمله مهمترین این معیار ها می توان دسترسی به زیرساخت ها، دسترسی به مواد اولیه و نیروی انسانی، دسترسی به خطوط انتقال نیرو و انتقال گاز و معیار های زیست محیطی را نام برد. در این مدل ابتدا طبق قوانین زیست محیطی، مکان های نامطلوب برای استقرار صنایع از فضای جستجوی مساله خارج می شوند و سپس الگوریتم nsga-ii، به منظور کشف بده بستان بین اهداف اجتماعی و زیست محیطی اجرا گردیده و به منظور تفکیک صنایع آهن و فولاد، آلومینیوم و سیمان، هدف اقتصادی اعمال شد و در نهایت، تفکیک صنایع در واحد بخش های استان اصفهان انجام پذیرفت. سپس به منظور اعتبار سنجی نتایج، از روش همپوشانی شاخص در محیط gis استفاده گردید. مقایسه نتایج حاصل از روش همپوشانی وزن دار با روش به کار رفته در این پایان نامه نشان می دهد که تمامی بخش های انتخاب شده برای استقرار صنایع در این تحقیق، مطابق با اولویت های اول، دوم و سوم استقرار صنایع در روش همپوشانی شاخص هستند. مقایسه نتایج نشان می دهد که در اولویت اول 55 درصد انطباق و در اولویت دوم 40 درصد و در اولویت سوم 28 درصد تطابق وجود دارد. کلمات کلیدی: آمایش سرزمین، مکان یابی صنایع، روش های بهینه سازی چند هدفه، الگوریتم های تکاملی، سیستم اطلاعات مکانی.