نقش قبایل قزلباش بر اوضاع سیاسی نظامی عصر شاه طهماسب اول

قزلباشان بیشتر از ترکمانانی بودند که در اوایل حکومت صفویه از آناطولی و آسیای صغیر به ایران آمدندو در حمایت از تأسیس قدرت صفویه نقش اساسی ایفا کردند . در این پژوهش سعی شده چند مسأله از جمله نقش قبایل قزلباش در تحکیم و تثبیت قدرت سیاسی شاه طهماسب و همچنین نقش رقابت قبیلگی قزلباشها در نوسان قدرت نظامی و سیاسی و نهایتاً سیاسیت شاه طهماسب در مقابل قزلباشها در این عصر بررسی شود . با توجه به این امر نگارنده با استفاده از منابع متعدد سعی در تجزیه و تحلیل مسائل فوق داشته است که بطور خلاصه این مطالعات نشان می دهد که قزلباشها در طول دوران حکومت صفویه تا قبل از شاه عباس اول دارای قدرت نظامی بسیاری بودند .در واقع امور نظامی صفویه در دست این قبایل بود . بخصوص بعد از جنگ چالدران و شکست شاه اسماعیل اول از عثمانی ، روند قدرت طلبی قزلباشان برای بدست آوردن امور نظامی ، سیاسی حادتر شد بطوریکه در هنگام جلوس شاه طهماسب اول صفوی که بیشتر از ده سال نداشت قزلباشان به مدت ده سال تمام یعنی از سال 930تا 940 هـ .ق در موضع عناد و رقابت برای بدست آوردن بیشترین نفوذ در مناصب مهم نظامی سیاسی بودند . در عین حال رقابتهای قبیلگی قزلباشات که مانع از ائتلاف و اتحاد بین همه قبایل بود ، موجب نجات قدرت شاه و دربار شد ؛ چرا که تعصب و رقابت قبیلگی قزلباشان می شد . اما واقیت این است شاه طهماسب که به عنوان مرشد کامل در نظر اکثر قزلباشان احترام خاصی داشت توانست در سال 940 هـ .ق به مدت 42 سال تعادل نسبتاً رضایت بخشی بین قزلباشان و سایر عناصر حکومتی برقرار سازد اما در طول این 42 سال تضاد قدرت طلبی قزلباشان به خوبی مشهود بوده است . همین تضاد قدرت طلبی قزلباشان و رقابت قبیلگی باعث شد بعد از گذشت 42 سال به هنگام بیماری شاه طهماسب بخصوص در سال 984 هـ .ق به هنگام مرگ شاه طهماسب ، مجدداً دو دستگی ها و اختلافات قزلباشها بر سر جلوس شاه بعدی شروع شد . این مسئله نشان داد که شاه طهماسب ظاهراً نتوانسته بود راه حلی دائمی برای قدت طلبی قزلباها در جهت ادغام آنه در بطن ساختار صفویه پیدا کند و این مشکل تا زمان شاه عباس اول ادامه داشت .