تاثیر اسپرمیدین روی تحمل به سرما در بذور و بوته های خیار

سرما یکی از بزرگترین عوامل محدودکننده رشد گیاهان و تولید محصول در بسیاری از نقاط جهان می باشد که از دیر باز مورد توجه بوده است. خیار جزء گیاهان فصل گرم و حساس به سرما می باشد. به جز بخشی از مناطق جنوبی و مرکزی کشور، بقیه در مناطقی قرار دارند که در این مناطق به دلیل کاهش زیاد دما، احتمال سرمازدگی در اوایل فصل وجود دارد. روش های مختلفی برای کنترل سرمازدگی وجود دارد که یکی از این روش ها استفاده از تنظیم کننده های رشد می باشد. اسپرمیدین از گروه پلی آمین ها یکی از تنظیم کننده های رشدی می باشد که در سال های اخیر کاربرد آن در مقابله با سرمازدگی مورد مطالعه قرار گرفته است. بنابراین، پژوهشی گلخانه ای شامل چند آزمایش با هدف ارزیابی تحمل به سرمای خیار رقم رشید در مراحل اولیه رشد در قالب طرح های پایه کاملاً تصادفی با چهار تکرار و چهار سطح هورمون شامل صفر، 1/0، 5/0 و 1 میلی مولار اسپرمیدین در گلخانه دانشکده کشاورزی دانشگاه صنعتی اصفهان اجرا گردید. آزمایش ها در مراحل آبگیری، تکمیل جوانه زنی و دانهالی خیار انجام شد. در آزمایش مرحله آبگیری، بذرها پس از تیمار با هورمون برای مدت 15 روز دردمای 13 درجه سانتیگراد قرار گرفتند. مرحله تکمیل جوانه زنی شامل چهار آزمایش بود که بذرها 2 روز در دمای 20 درجه سانتیگراد و پس از تیمار با هورمون 13 روز باقیمانده را در دماهای 15، 13، 11 و 9 درجه سانتیگراد قرار گرفتند. همچنین مرحله دانهالی طی دو آزمایش انجام گرفت که بذرها برای 7 روز در دمای 20 درجه سانتیگراد سبز شدند و پس از تیمار با هورمون 8 روز باقیمانده را در دماهای 9 و 6 درجه سانتیگراد تحت فتوپریود نوری 8 ساعت روشنایی و 16 ساعت تاریکی قرار گرفتند. در خلال و خاتمه هر آزمایش شاخص هایی نظیر درصد جوانه زنی، میانگین روز لازم تا جوانه زنی، طول ساقه چه و ریشه چه، وزن تر و خشک ساقه چه و ریشه چه، نشت یونی ساقه چه و ریشه چه و پرولین ساقه چه و ریشه چه اندازه گیری گردید. به طور مختصر یافته های بدست آمده در این پژوهش نشان داد که کاربرد اسپرمیدین در غلظت های کم موجب افزایش رشد در دماهای کم نسبت به شاهد شد. همچنین مشخص شد که مرحله آبگیری نسبت به مراحل تکمیل جوانه زنی و دانهالی به سرمازدگی نسبتاً حساستر است. مجموع این آزمایش ها نشان داد که غلظت 5/0 میلی مولار اسپرمیدین مناسبت ترین غلظت برای ایجاد مقاومت به سرما (عدم کاهش رشد و غیره) در دانهال های خیار می باشد. همچنین در اکثر موارد غلظت بیش از 5/0 میلی مولار اسپرمیدین اثر بازدارنده بر روی رشد خیار نشان داد. در بررسی تحمل به سرمای خیار فاکتورهای طول ریشه چه، وزن تر ساقه چه، وزن تر ریشه چه و پرولین ساقه چه بهتر پاسخ دادند در حالیکه معیار نشت یونی در گیاهان خیار مورد آزمایش چندان کارآمد عمل نکرد. جهت مقایسه تاثیر دما و اثر متقابل آن با هورمون داده های چهار آزمایش مربوط به مرحله تکمیل جوانه زنی با همدیگر در یک طرح کرت های خورد شده (4 کرت اصلی و 4 کرت فرعی) آنالیز آماری شدند. نتایج به دست آمده در این پژوهش نشان داد، کاهش دما در مرحله تکمیل جوانه زنی، بیشتر شاخص های رشد اندازه گیری شده در اندام هوایی و ریشه را به طور معنی داری کاهش داد. اثر متقابل هورمون و دما برای فاکتورهای طول ساقه چه و ریشه چه و وزن تر ریشه چه از نظر آماری معنی دار گردید، به طوری که اثر غلظت های مختلف هورمون روی این فاکتورها تابع دما می باشد.