تبیین سبک زندگی سالمندان و طراحی لگوی ارتقاء آن

جامعه ما که به سالمندی گام نهاده، از نظر مراقبت بهداشتی با مسائل گوناگونی رو به رو است. شواهد موجود نشان می دهدکه علت بسیاری از مرگ و میرها نتیجه سبک زندگی ناسالم بوده و این مهم با افزایش سن و کهولت نمود بیشتری پیدا کرده و باعث مشکلات عدیده ای در دوره سالمندی می شود. به دلیل اهمیت پیشگیری از عوامل خطر و همچنین تداوم مراقبت از سالمند و با توجه به عدم وجود یک الگوی بومی و اختصاصی ارتقاء دهنده سبک زندگی سالمندان در ایران، پژوهش حاضر با دو هدف: 1) تبیین مفهوم، ساختار و فرآیند سبک زندگی سالمندان و 2) طراحی و ارائه الگوی ارتقاء سبک زندگی سالمندان، انجام شد. برای دستیابی به هدف اول، مطالعه ای کیفی با رویکرد تئوری زمینه ای انجام شد. در این مطالعه تبیین مفهوم، ساختار و فرآیند سبک زندگی در متن و بستر زندگی خود سالمند با استفاده از نمونه گیری به صورت مبتنی بر هدف در آغاز و تا رسیدن به اشباع اطلاعات، به صورت نظری ادامه یافت. ابزار اصلی جمع آوری داده مصاحبه نیمه ساختار بود. مشارکت کنندگان این مطالعه سالمندان (که همراه خانواده زندگی می کنند)، بودند. در مجموع با 23 مشارکت کننده مذکر و مونث، 29 مصاحبه عمیق انفرادی صورت گرفت .مصاحبه ها با روش استراوس و کوربین تجزیه و تحلیل شدند. سپس طراحی الگو با استفاده از مفاهیم مستخرج از تئوری زمینه ای به دست آمده، با رویکرد واکر و اوانت انجام شد. از تجزیه و تحلیل داده ها هشت مقوله محوری پدیدار شد: محدودیت های سالمندی، رفتارهای روزمره، ساختار خانوادگی-اجتماعی نامطلوب، خودمدیریتی، نقصان سلامتی، کارآمدی ناکافی، آمادگی ناکافی و تقید به معنویات. مقوله رفتارهای روزمره بیانگر پدیده، مقوله خودمدیریتی بیانگر راهبردهای اتخاذ شده توسط افراد، و مقوله نقصان سلامتی پیامد این راهبردها بود. سه مقوله تقید به معنویات، کارآمدی ناکافی و آمادگی ناکافی تاثیر گذار بر خودمدیریتی بود، یعنی راهبرد را تحت تاثیر قرار داده بودند. در بخش دوم بر اساس روش واکر و اوانت مدل ارتقاء سبک زندگی سالمندان، در سه مرحله آماده سازی، تقویت خودکارآمدی و تقویت خودمدیریتی طراحی گردید. با عنایت به نتایج تئوری زمینه ای، اصلاح و تقویت رفتارهای سبک زندگی از ضروریات به-شمار می آید. در این رابطه، به کارگیری راهکارهای عملیاتی ارائه شده در مدل ارتقاء سبک زندگی می تواند به بهبود و ارتقاء وضعیت زندگی سالمندان و در نهایت به ارتقاء سلامت جامعه منجر شود.