تجزیه و تحلیل پارامترهای کمی و کیفی آبخوان دشت دوزدوزان با استفاده از روش شبیه سازی

چکیده: محدوده مطالعاتی دوزدوزان در حوضه آبریز دریاچه ارومیه و در 75 کیلومتری جنوب شرق تبریز واقع شده است. بزرگترین ناحیه مسکونی این محدوده شهرستان دوزدوزان و روستاهای آن شامل شربیان، ایوق، خاکی و سرچشمه می باشد. وسعت کل حوضه 217 کیلومترمربع است که حدود 5/88 کیلومترمربع آن را دشت شامل می شود. میانگین بارش ده ساله (1387-1378) منطقه مورد مطالعه 336 میلی متر و متوسط درجه حرارت آن 6/8 سانتی گراد می باشد. بر اساس اقلیم نمای آمبرژه آب و هوای این منطقه در محدوده نیمه خشک سرد واقع شده است. در محدوده مطالعاتی رودخانه ای با جریان دائمی وجود ندارد و همچنین 141 حلقه چاه عمیق (138 حلقه کشاورزی، 2 حلقه شرب و 1 حلقه صنعت) وجود دارد. خشکسالیهای اخیر و به تبع آن افزایش بی رویه بهره برداری از منابع آبهای زیرزمینی باعث افت شدید سطح آب زیرزمینی و همچنین کاهش کیفیت آن شده است. هیدروگراف واحد سالهای آبی 86-85 الی 88-87 نشان از افت 39/2 متری سطح آب زیرزمینی (کاهش 37/7 میلیون متر مکعبی از ذخائر آبخوان) و همچنین کموگراف واحد سالهای آبی 86-85 الی 88-87 افزایش 62 میکروزیمنس بر سانتی مترمربع میزان هدایت الکتریکی آبهای زیرزمینی را نشان می دهد. با توجه به اینکه تخمین صحیح شرایط هیدروژئولوژیکی آبخوان و بررسی کیفیت آبهای زیرزمینی از اهم مسائل به منظور مدیریت صحیح منابع آب زیرزمینی می باشد، اقدام به شبیه-سازی کمی و کیفی آبخوان با استفاده از نرم افزار visual modflow v.3.1 گردید. پس از وارد کردن اطلاعات لازم به مدل برای سال آبی 86-85 مدل با 12 گام اجرا گردید. نتایج به دست آمده در اولین اجرای مدل به دلیل عدم قطعیت داده های ورودی قابل قبول نبود. آنالیز حساسیت مدل کمی نشان داد که مدل به تغییرات k، s و شبکه بندی مکانی حساسیت بالایی نشان می دهد. در نواحی مرکزی دشت که تراکم چاه های بهره برداری و به تبع آن تنش های وارده بر آن زیاد است، نسبت به مناطق دیگر حساسیت بیشتری را دارا می باشد. مرحله واسنجی مدل کمی با تغییر توام پارامترهای هیدرولیکی و ابعاد شبکه بندی برای سال آبی 86-85 صورت گرفت که نتایج حاصل از آن قابل قبول بود. سطح آب زیرزمینی به خوبی شبیه سازی شده است. صحت سنجی مدل کمی برای سال آبی 87-86 نشان داد که مدل به خوبی توانسته است شرایط طبیعی سفره را شبیه سازی کند و می توان به ترکیب پارامترهای بکار رفته در مرحله واسنجی مدل و مرزهای هیدرولیکی آبخوان اطمینان داشت. پس از حصول نتیجه مطلوب از مدل دشت دوزدوزان، با ورود داده های لازم برای یون کلر اقدام به شبیه سازی کیفی آبخوان گردید. مدل برای سال آبی 86-85 با 40 گام اجرا گردید. اولین اجرای مدل نتایج مطلوبی را نشان نداد. تحلیل حساسیت مدل کیفی نشان داد که مدل تهیه شده به تغییرات ابعاد شبکه، پراکندگی طولی و نسبت ضریب عرضی حساسیت بالا نشان می دهد. حساسیت مدل به چگالی ظاهری و جذب خطی در حد کم و یا ناچیز می باشد. واسنجی مدل کیفی با تغییر همزمان پارامترهای کیفی برای سال آبی 86-85 انجام گرفت. نتایج حاصل در حد قابل قبول می باشد. صحت سنجی مدل کیفی در سال 87-86 نشان از شبیه سازی نسبتاً خوب مدل از شرایط سفره می باشد.