بررسی و تحلیل نحوه ی توزیع خدمات عمومی شهری از منظر عدالت فضایی- نمونه موردی شهر یاسوج

چکیده: یکی از مهمترین پیامد های رشد شتابان شهرنشینی و توسعه فیزیکی شهرهای کشور در دهه های اخیر از هم پاشیدگی نظام توزیع مراکز خدماتی شهری بوده که زمینه ساز نابرابری شهروندان در برخورداری از این خدمات شده است. بنابراین مهمترین رسالت برنامه ریزان و مدیران شهری در این زمینه، تلاش برای دستیابی به آرمان-های « برابری فرصت ها» در دسترسی گروه های مختلف جامعه شهری به خدمات عمومی و از بین بردن تضاد در تامین فرصت ها و خدمات آموزشی، بهداشتی، فضای سبزو مانند آن است. زیرا عدم توزیع عادلانه ی خدمات به بحران های اجتماعی و مشکلات پیچیده ی فضایی خواهد انجامید. براین اساس، هدف پژوهش حاضر، بررسی و تحلیل نحوه ی توزیع خدمات عمومی شهری از منظر عدالت فضایی و تعیین شاخصی یکپارچه برای سنجش عدالت فضایی دریک نمونه تجربی (شهر یاسوج و ... ) است. عدالت فضایی از دو دیدگاه برابری مبنا (حداقل دستیابی افراد به فرصت ها) و نیاز مبنا (دستیابی بر اساس نیاز افراد) در توزیع خدمات، مورد بررسی قرار گرفته است. روش تحقیق به کار گرفته شده در این پایان نامه توصیفی– تحلیلی است. میزان دستیابی و نیازمندی ساکنین به خدمات عمومی با استفاده از مدل تحلیل شبکه دسترسی، مدل تحلیل سلسله مراتبی و مدل تحلیل خودهمبستگی فضایی محلی، با استفاده از نرم افزارهای مربوطه، تحلیل شده است. همچنین از ضریب جینی برای تحلیل نابرابری دستیابی به خدمات شهری و از ضریب موران برای تحلیل الگوی توزیع در سطح شهر استفاده شده است. نتایج یافته ها با استفاده از ضریب جینی، بیانگر نابرابری توزیع در میزان دستیابی ساکنین به خدمات در میان بلوک های شهری است. همچنین ضریب موران، الگوی توزیع این بی-عدالتی ها در میان بلوک های شهری را اثبات می کند، به طوری که محله های مرکزشهر وجنوب شرقی شهر دارای میزان عدالت فضایی بالاتراز میانگین می باشند که به نوعی نسبت به جمعیت و نیازمندی خود برخورداری بیشتری از خدمات دارند و این در حالی است که محله های غرب و شمال شرق و شمال غرب شهر با میزان عدالت کمتر از میانگین نسبت به جمعیت و نیازمندی خود، برخورداری کمتری از خدمات دارند که بیانگر "دوگانگی شهری" در یاسوج است. در کل توزیع خدمات عمومی شهری بر اساس قابلیت دسترسی، منفعت عمومی، کارایی، توزیع جمعیت و نیازمندی ساکنین به خدمات عمومی، عادلانه صورت نگرفته و امکانات در مناطق خاصی متمرکز شده است. از این رو با توجه به معیار های ذکر شده می توان به اولویت بندی خدمات و محلات شهر از نظر ضرورت اقدامات اجرایی برای کاهش نابرابری ها و بی عدالتی ها پرداخت. کلید واژه ها: برنامه ریزی شهری، عدالت فضایی، خدمات عمومی شهری، خود همبستگی فضایی، شهر یاسوج.