بررسی وضعیت تحقیق در پایان نامه های ارتباطات

چکیده پژوهش تحقیق حاضر به دنبال بررسی وضعیت روش شناسی پایان نامه های کارشناسی ارشد ارتباطات در سه دانشگاه تهران، علامه طباطبایی و دانشکده صدا و سیماست تا مشخص کند که دانشجویان ارتباطات در پایان نامه های خود کدام رویکرد علمی را از نظر فلسفه علم انتخاب کرده اند، روش های حاکم و مسلط در ارتباطات کدام است، کمی یا کیفی بودن روش ها و سیر تحول آنها و همچنین مراحل انجام تحقیق علمی در پایان نامه ها و در نهایت چگونگی فصل بندی و شکل ظاهری پایان نامه ها را بررسی کند. برای رسیدن به این هدف، روش تحلیل محتوا انتخاب شد و تمام پایان نامه های کارشناسی ارشد ارتباطات دانشگاه تهران، علامه طباطبایی و صدا و سیما از سال 1350 تا 1388 مورد بررسی قرار گرفت. در فاصله این سال ها 582 پایان نامه دفاع شده بود که بنا به دلایلی از جمله تحویل ندادن پایان نامه های تازه دفاع شده به کتابخانه ها، 517 مورد از آنها در دسترس بود و بررسی شد. تحقیق حاضر نتایج مهمی را در این حوزه به دست داد. می توان گفت که قدیمی ترین پایان نامه کارشناسی ارشد ارتباطات به دانشکده صدا و سیما مربوط می شود که خروجی سال 1355 است. بیشترین تعداد پایان نامه ها نیز به این دانشکده تعلق دارد، سپس دانشگاه علامه طباطبایی که اولین خروجی آن سال 1374 بوده و دانشگاه تهران در رتبه سوم قرار دارد و اولین خروجی آن سال 1382 می باشد. یافته های توصیفی و تحلیلی نشان دادند که دانشجویان کارشناسی ارشد ارتباطات بیشتر رویکرد اثبات گرایی را پذیرفته اند ولی رویکرد حاکم در دانشگاه تهران پدیدارشناختی است. دانشجویان دانشگاه علامه طباطبایی بیشتر از روش های کمی استفاده می کنند در حالی که دانشجویان دانشگاه تهران از روش های کیفی بیشتر بهره برده اند و در دانشکده صدا و سیما نیز روش های حاکم کمی است ولی در سال های اخیر به طرف استفاده از روش های ترکیبی نیز حرکت کرده اند. در مجموع می توان گفت که همچنان روش های کمی بر تحقیقات ارتباطات سایه افکنده است و میزان استفاده از روش های کیفی و ترکیبی بسیار اندک است. در دانشگاه علامه طباطبایی روش تحلیل محتوا بیشتر از سایر روش ها کاربرد داشته است. در دانشگاه تهران روش تحلیل گفتمان و تحلیل محتوا و در دانشکده صدا و سیما روش پیمایش بیشتر به کار برده شده است. نتایج بررسی مراحل تحقیق نیز نشان می دهد که در اکثر پایان نامه ها مراحل تحقیق رعایت شده است اما در برخی موارد پایان نامه ها با ضعف عمده ای روبرو هستند، از جمله در نوشتن چارچوب نظری که در اکثر پایان نامه- ها این بخش وجود ندارد و یا به درستی به آن پرداخته نشده است. همچنین، مرحله ساختن که شامل طراحی و ارائه مدل تحلیلی می باشد در اکثر پایان نامه ها وجود ندارد. در محاسبه پایایی تحقیق و ذکر روایی تحقیق نیز کوتاهی شده است. در اکثر پایان نامه ها روایی مطرح نشده و پایایی محاسبه نشده است. در مجموع یافته های تحلیلی حاکی از آن است که پایان نامه ها رفته رفته تحول می یابند و به طرف استفاده از روش های کیفی و ترکیبی، چند روشی شدن، رعایت اصول و مراحل تحقیق علمی و یکسان شدن در شکل ظاهری حرکت می کنند. واژگان کلیدی: روش شناسی، دانشگاه های مورد بررسی(تهران، علامه طباطبایی و دانشکده صداو سیما)، ادبیات تحقیقات ارتباطات، تحقیقات کمی و تحقیقات کیفی، رویکرد ترکیبی.