بررسی کارایی روش lfaبرای ارزیابی پایداری و میزان ماده آلی خاک در برخی از مکان های مرتعی

مناطق وسیعی از اکوسیستم های خشک و نیمه خشک جهان تخریب شده اند که احیای این اکوسیستم ها به دلیل شکنندگی، وسعت زیاد و هزینه آن ها از موضوعات چالش برانگیز می باشد. تغییرات پوشش گیاهی ممکن است، منجر به تغییرات پایدار در شرایط خاک گردد، به طوری که اکوسیستم توانایی بازگشت به وضعیت اولیه اش را نداشته باشد و منجر به بیابان زایی شود. ارزیابی ساختار و عملکرد اکوسیستم ها می تواند به فهم بهتر وصحیح تری از اکوسیستم های مرتعی منجر شود که این نیز به نوبه خود در مدیریت این اکوسیستم ها نقش تعیین کننده ای دارد. روش آنالیز عملکرد چشم انداز (lfa) روش کمّی است که در استرالیا ابداع شده و به طور گسترده در مناطق مختلف جهت ارزیابی عملکرد اکوسیستم ها به کار برده می شود. در این روش فاکتورهای یازده گانه، در لکه های پوشش گیاهی و فضای بین لکه ها (خاک لخت) در امتداد ترانسکت 30 متری، برای به دست آوردن سه شاخص پایداری، نفوذپذیری و چرخه عناصر غذایی ارزیابی می شود. هدف اصلی این تحقیق آزمون واسنجی روش lfa با شرایط اکولوژیکی مراتع مناطق خشک و نیمه خشک ایران بود. هم چنین شاخص های lfa در مکان های قرق شده و قرق نشده مقایسه گردید. چهار مکان در مناطق آب و هوایی متفاوت در استان اصفهان انتخاب گردید که 7 مکان در مناطق نیمه خشک بردآسیاب و آقاگل و 7 مکان در مناطق خشک سه و موته واقع شده بود. شاخص های lfa در مکان های مورد بررسی به روش میدانی اندازه گیری گردید و برخی از ویژگی های نمونه های خاک سطحی در زیر لکه های پوشش گیاهی و در منطقه خاک لخت از جمله میانگین وزنی قطر(mwd) ، درصد کربن آلی (oc%)، کربنات کلسیم معادل، نسبت جذب سدیم (sar) و رسانایی الکتریکی (ec) در آزمایشگاه تعیین گردید. آنالیز همبستگی بین دو شاخص lfa (پایداری و چرخه عناصر غذایی) و میانگین وزنی قطر و درصد ماده آلی خاک انجام شد. هم-چنین شاخص های lfa در مناطق قرق شده و قرق نشده توسط آنالیز واریانس یک طرفه و مقایسه میانگین lsd مقایسه گردید. همبستگی بین داده های اندازه گیری مستقیم (نتایج به دست آمده mwd و با داده های اندازه گیری های غیر مستقیم (پایداری و چرخه عناصر غذایی حاصل از lfa) در همه مناطق بجز سه معنی دار بود. بر طبق نتایج این مطالعه، شاخص های عملکرد در زیر لکه های پوشش گیاهی نسبت به خاک لخت بیشتر بودند. هم چنین شاخص های lfa در لکه های پوشش گیاهی و در کل (لکه های پوشش و خاک لخت با توجه به سطح و تعداد آن ها) در برخی از مکان ها تفاوت معنی داری را نشان دادند. شاخص های عملکرد به علت شدت چرا در مناطق بردآسیاب و آقا گل کاهش یافته بودند. شاخص پایداری در منطقه قرق سه نسبت به خارج قرق به طور معنی-داری(p<0.05) کمتر و شاخص نفوذپذیری و چرخه عناصر غذایی بیش تری داشت، دلیل کمتر بودن شاخص پایداری تجمع رسوبات به خصوص در زیر لکه های پوشش گیاهی در این مکان بود. هم چنین با مقایسه شاخص ها در مناطق نیمه خشک و خشک، تفاوت معنی داری(p<0.05) بین شاخص های lfa در لکه های پوشش گیاهی وجود داشت، در حالی که در مقایسه خاک لخت این مناطق تنها شاخص چرخه عناصر غذایی تفاوت معنی داری (p<0.05) را نشان داد. بارش بیش تر در مراتع نیمه خشک نسبت به مناطق خشک سبب تراکم بیشتر پوشش گیاهی و افزایش شاخص های عملکرد این مناطق گردیده است. یافته های این مطالعه نشان داد که روش lfa می تواند در مراتع ایران به عنوان روشی ساده و ارزان برای مطالعه عملکرد اکوسیستم ها به کار رود، که به پیش گویی و پیش گیری از تغییرات نامطلوب کمک می کند. بنابراین نتایج این روش می تواند اطلاعات مفیدی از روند تغییرات مراتع را ارئه کرده و در فرآیند تصمیم گیری به کار گرفته شود. البته اجرای روش lfa به کارشناسان با تجربه نیاز دارد، در غیر این صورت نتایج می تواندگمراه کننده باشد.