توزیع روی در ارقام گندم با روی-کارایی مختلف تحت تأثیر مصرف خاکی و تغذیه برگی روی

در بسیاری از کشورها از جمله ایران، گندم غذای اصلی مردم را تشکیل می دهد. بنابراین، کیفیت دانه ی گندم از لحاظ سلامت افراد جامعه، اهمیت زیادی دارد. در واقع، با بهبود کیفیت دانه گندم، می توان تا حد زیادی از سوء تغذیه ی انسان پیشگیری کرد. یکی از روش های نوین بهبود کیفیت محصولات کشاورزی، غنی سازی زیستی می باشد. غنی سازی زیستی شامل روش های اصلاح ژنتیکی و روش-های زراعی است. یکی از جنبه های غنی سازی زیستی از طریق راهکارهای زراعی، مدیریت بهینه ی کودی می باشد. در سال های اخیر، این راهکار توسط محققان مختلف برای بهبود وضعیت تغذیه ای روی در محصولات غذایی و در پی آن، در انسان مورد توجه قرار گرفته است. این پژوهش با هدف ارزیابی تأثیر روش های مختلف کوددهی روی بر توزیع این عنصر در بافت های مختلف ژنوتیپ های گندم با روی-کارایی مختلف انجام شد. علاوه بر این، پاسخ ژنوتیپ های گندم به روش های مختلف کوددهی روی از لحاظ عملکرد دانه بررسی شد. این پژوهش در قالب سه آزمایش مزرعه ای جداگانه هر یک در دو مکان در سال های زراعی 1386 و 1387 انجام شد. با توجه به حد بحرانی روی (2 میلی گرم در کیلوگرم خاک)، خاک های مورد آزمایش دچار کمبود شدید روی بودند. در آزمایش اول (سال 1386) در اصفهان، 10 رقم گندم بهاره با 4 تیمار کود روی (بدون کود روی، مصرف خاکی سولفات روی، تغذیه ی برگی سولفات روی در زمان پنجه زنی و تغذیه ی برگی سولفات روی در زمان گرده افشانی) کشت شدند. توزیع روی در ساقه، برگ ودانه ی ژنوتیپ های بهاره ی گندم، در آزمایش اول اندازه گیری شد. در آزمایش دوم در سال 1387، 10 رقم گندم بهاره در اصفهان و نیشابور با 5 تیمار کود روی (بدون کود روی، مصرف خاکی سولفات روی، تغذیه ی برگی سولفات روی، تغذیه ی برگی omex1 و تغذیه ی برگی omex2)، تیمار شدند. در آزمایش سوم10 رقم گندم پاییزه در مشهد و جلگه ی رخ با 4 تیمار کود روی (بدون کود روی، مصرف خاکی سولفات روی، تغذیه ی برگی omex1 و تغذیه ی برگیomex2) کشت شدند. در هر سه آزمایش، عملکرد دانه و پاسخ ارقام به تیمارهای مختلف کوددهی، متفاوت بود. اثر تیمارهای مختلف کوددهی بر عملکرد و غلظت روی دانه با مکان تغییر کرد. تیمارهای مختلف کوددهی، بسته به ژنوتیپ، باعث کاهش یا افزایش عملکرد، غلظت روی دانه و یا هر دو شدند. برای برخی ارقام، تیمارهای کوددهی اثر قابل توجهی بر عملکرد و غلظت روی دانه نداشتند. توزیع روی و انتقال آن به برگ، ساقه و دانه در تیمارهای مختلف کوددهی روی، بسته به رقم متفاوت بود. در بین تیمارهای مختلف کوددهی، مصرف خاکی سولفات روی به طور کلی بیشترین تاثیر را بر عملکرد دانه ی ارقام بهاره ی گندم مورد مطالعه داشت درحالی که تغذیه ی برگی روی در مرحله ی گرده-افشانی از نظر افزایش غلظت روی دانه، موثرتر از بقیه ی تیمارها بود. طبق نتایج این مطالعه، به طور کلی، اثر تیمارهای مختلف کوددهی بر عملکرد و غلظت روی دانه و کیفیت گندم، به ژنوتیپ گندم، مکان و روش کوددهی وابسته است. این عامل ها باید در مدیریت کوددهی و برنامه های به نژادی در نظر گرفته شوند.