مطالعه تطبیقی تفسیر قرارداد در اصول حقوق قرارداد های اروپا(pecl) و حقوق ایران

معمولاً هر قراردادی که به صورت صحیح منعقد می شود، بایستی اجرا گردد. اما برای اجرای قرارداد در وهله اول نیاز است که مفاد قرارداد و حدود آن معلوم شود؛ زیرا برای اجرای قرارداد، اولاً لازم است حقوق و تکالیف طرفین قرارداد معلوم و مشخص باشد، و از طرف دیگر ممکن است هر یک از طرفین قرارداد به هنگام اجرای قرارداد مدعی گردند که مقصود مشترک به نفع و سود او بوده، و در این خصوص اختلاف حادث گردد. در واقع با پیدایش اختلاف، حتی قراردادهای دقیق و فنی نیز ممکن است نیاز به تفسیر پیدا کند. و در اینجا است که اهمیت تفسیر صحیح و اصولی، که بتواند در عین دست یابی به اراده مشترک طرفین قرارداد عوامل مهمی همچون عدالت، انصاف و حسن نیت را نیز تأمین نماید، احساس می گردد. 2 عواملی که ممکن است موجب اختلاف گردیده و ضرورت تفسیر را ایجاب نماید، مواردی همچون عدم ثبت و ضبط توافقات، صریح نبودن (ابهام) قرارداد، تعارض عبارات و سکوت متعاملین می باشند، و ما را ناگزیر از تفسیر قرارداد می کند. در نزد حقوقدانان در مورد روش تفسیرقرارداد، اتفاق نظر وجود ندارد. عده ای معتقدند که بایستی در تفسیر قرارداد به دنبال احراز قصد مشترک طرفین بود که البته این گروه خود به دو دسته تقسیم می شوند، گروهی که ملاک را در احراز قصد باطنی قرار داده اند و گروهی دیگر نیز ملاک و معیار را بر قصد ظاهری قرار داده اند. در مقابل این طیف از حقوقدانان ، برخی دیگر با انتقاد از به عنوان تنها معیار تفسیر قرارداد، به دنبال تفسیر اجتماعی و آزاد « قصد مشترک طرفین » انتخاب قرارداد هستند و معتقدند که تفسیر قرارداد همچون پدیده ای اجتماعی است که تابع مصالح و ضرورتهاست و هدف از تفسیر باید اجرای عدالت و حسن نیت در روابط قراردادی باشد حتی اگر این امر موجب تعدیل شروط گزاف گردد. 1 اما مواردی که ممکن است باعث گردد نیاز به تفسیر قرارداد باشد عوامل مختلفی است، یکی از از این موارد مربوط به ابهام قرارداد است بدین معنا که قصد طرفین قرارداد معلوم و مشخص نبوده و موجب می شود که تفسیر های گوناگونی ارائه گردد، مورد دیگر برای ضرورت تفسیر، مربوط به سکوت طرفین قرارداد است، یعنی متعاقدین درباره اموری که به نحو متعارف بایستی در قرارداد ابراز می کردند، سکوت اختیار نمایند. و مورد سومی که ضرورت تفسیر قرارداد را ایجاب می کند مربوط به حالت تعارض است؛ بدین صورت که،عبارات و شروط یک قرارداد باهم قابل جمع نباشند و اجرای یکی از بندها و شروط مستلزم نادیده گرفتن قسمت دیگری باشد. -1 کاتوزیان، ناصر، 1387 ، قواعد عمومی قراردادها، جلد سوم، چاپ پنجم، انتشارات سهامی انتشار ، تهران ،ص 14 3 فروض فوق، از جمله مهترین مواردی است که اجرای قرارداد را نیازمند به تفسیر آن می کند و ضرورت حل آنها را با یک روش حقوقی و علمی در یک پژوهش مستقل ایجاب می کند. قانون مدنی ایران حکم ونص صریح و روشنی را در خصوص تفسیر قرارداد مقرر نکرده است. اما در که محور مطالعه تطبیقی در این پایان نامه خواهد بود، یکی (pecl) اصول حقوق قرارداد های اروپا از فصول هفده گانه آن به تفسیر قرارداد اختصاص یافته،و فصل پنجم آن مربوط به مبحث تفسیر قرارداد می باشد که در این فصل برای تفسیر قرارداد هفت ماده مجزا در نظر گرفته شده است . لازم به توضیح است اصول اخیرالذکر، به منظور ایجاد قواعد عمومی متحدالشکل برای قراردادها در اتحادیه اروپا توسط کمیسیون اروپایی به ریاست پروفسور لاندو 1 از کشور دانمارک و با حضور حقوقدانان سرشناس از کشورهای مختلف اتحادیه اروپا تدوین گردیده است؛ و ازآنجایی که قاره اروپا مهد دو سیستم حقوقی کامنلا و حقوق نوشته است، و تدوین کنندگان اصول حقوق قراردادهای اروپا ترکیبی ازحقوقدانان کشورهای عضو سیستم کامنلا و سیستم حقوق نوشته می باشد، بر همین اساس قواعد این اصول میتواند در تفسیر دقیق، جامع و علمی قرارداد مورد توجه قانونگذار ایرانی در حل اختلافات قراردادی، بخصوص در حل اختلافات و دعاوی تجاری بین- المللی مد نظر قرار گیرد. با توجه به آنچه گفته شد، این پژوهش به مطالعه تطبیقی تفسیر قرارداد در اصول حقوق قراردادهای اروپا و حقوق ایران می پردازد. البته در این کار پژوهشی سعی خواهد شد که تا حد امکان و با پرهیز از اطاله کلام، مقررات برخی کشورها و کنوانسیونها بین المللی را نیز راجع به 1 - ole lando ? تفسیر قرارداد مورد اشاره و تطبیق قرار دهیم. بدین منظور مطالعه تطبیقی خود را در سه فصل تقسیم بندی کرده ایم : در فصل نخست به کلیات و مفاهیم پرداخته ایم، در فصل دوم قواعد و اصول تفسیر قرارداد مورد بررسی قرار گرفته سپس در فصل سوم موارد تعارض در تفسیر قرارداد و راه حلهای آن مورد مطالعه قرار گرفته است ،بعد از این فصول رهیافتها و نتایج حاصله از این پژوهش ذکر گردیده و در نهایت پیشنهاداتی نیز ارائه گردیده است. ب- سوالات تحقیق -1 تفسیر قرارداد در اصول حقوق قراردادهای اروپا متکی بر چه سیستمی است؛ سیستم کامنلا، سیستم رومی ژرمنی و یا سیستمی ترکیبی. و حقوق ایران چیست؟ (pecl) -2 مبنا و معیار تفسیر قرارداد در اصول حقوق قراردادهای اروپا -3 روشها و قواعد تفسیر قرارداد در اصول حقوق قراردادهای اروپا چیست و تفاوتهای آن با حقوق ایران در خصوص تفسیر قرارداد چیست؟ ج- بررسی منابع در حقوق ایران در خصوص تفسیر قرارداد کتابها و مقالات مختلفی در مورد تفسیر قرارداد وجود دارد اما در مورد بررسی تطبیقی تفسیر قرارداد با سایر کشورها و بخصوص کنوانسیونها یا اسناد بینالمللی منابع چندانی یافت نمیشود و مواردی نیز که در این سالهای اخیر نگارش یافته است نمیتواند کافی به مقصود باشد بنابراین موضوع پیشنهادی در حقوق ایران تازه و بدیع میباشد و مطالعه تطبیقی آن میتواند مفید، کاربردی و مثمرثمر باشد. ? د-اهمیت و ضرورت تحقیق همانطور که اشاره گردید مسأله اجرای قرارداد، مستلزم تعیین حدود و مفاد قرارداد است و در صورت حدوث اختلاف در این امر، تفسیر صحیح و اصولی قرارداد،بسیار حائز اهمیت است و همچنین بدلیل سکوت قانونگذار کشورمان در مورد تفسیر قرارداد، مطالعه تطبیقی تفسیر قرارداد با حقوق سایر کشورها و نیز کنوانسیونها و اسناد بین المللی دارای اهمیت فراوانی بوده، و در صورت تدوین مقررات خاص و مستقل برای تفسیر قرارداد، مطالعه تطبیقی حقوق سایر کشورها و نیز کنوانسیونها و اسناد بین المللی، مخصوصاً اصول حقوق قراردادهای اروپا مفید وحائز اهمیت است . لذا این پژوهش می تواند مورد استفاده حقوقدانان، قانونگذاران ، دادگاهها واقع گردد. بنابراین بررسی تفسیر قرارداد در اصول حقوق قراردادهای اروپا و تطبیق و مقایسه آن با حقوق ایران مهم و دارای فوائد مختلفی است و لزوم بررسی و مطالعه این اصول در تفسیر قرارداد ملموسی باشد و مطالعه آن در پژوهشی مستقل لازم است.