بررسی عملکرد تعاونیها و واحدهای غیرتعاونی شیلات در منطقه گواتر استان سیستان و بلوچستان

اهمیت توجه به عملکرد میگوی پرورشی در ایران با توجه به وجود رقبای قدرتمند در بازار جهانی و احتمال کاهش سهم آن از تقاضای میگو در جهان ضروری است. در این پژوهش عملکرد تعاونی ها و واحدهای غیر تعاونی پرورش میگوی سایت گواتر شهرستان چابهار استان سیستان و بلوچستان بررسی شده است. عملکرد یک سازمان را می توان با استفاده از شاخص های مختلفی محاسبه کرد. در این راستا از سه شاخص کارایی فنی، سودآوری و بهره وری (جزئی و کل) واحدها استفاده شده است. کارایی فنی واحدها با استفاده از تکنیک تحلیل پوششی داده ها و با توجه به مدل های پایه ccr، bcc و همچنین مدل های توسعه یافته تحلیل پوششی فراکارایی (super efficiency)، تحلیل پوششی لایه دسترس آزاد (fdh) و مدل تحلیل فراگیر جمعی (additive model) به دست آمد. جهت محاسبه کارآیی در تمام مدل ها از فرض نهاده گرا (input oriented) استفاده شد. بعد از محاسبه سودآوری با شاخص tgm، بهره وری جزئی و بهره وری کل عوامل تولید به تفکیک اجزا محاسبه شد. جهت محاسبه بهره وری کل از شاخص مالمکوئیست (mi) و مدل های fglr و fgnz استفاده شد. داده های این پژوهش جامعه آماری بنگاه های فعال در سال 1388 است که با توجه به تعداد واحدها سرشماری صورت گرفت و در نهایت کل پرسش نامه ها جمع آوری شد. نتایج نشان داد که تعداد کمی از واحدها کارا هستند، اما میزان ناکارایی سایر واحدها اندک است. همچنین هیچ یک از واحدهای پرورش میگو فعال در سال مورد بررسی با ضرر مواجه نبودند. به علاوه رابطه ی مثبتی بین بهره وری جزئی نیروی کار و جیره غذایی وجود داشت. همچنین نتایج بهره وری کل عوامل تولید نشان داد، بخش قابل توجهی از شرکت های تعاونی ها و خصوصی با کاهش بهره وری مواجه بودند؛ به طوری که بهره وری کل عوامل تولید تنها برای 22% از واحدها رشد داشت و میانگین میزان تغییرات بهره وری بهره برداران نزدیک به یک بود. علاوه بر آن بهره وری جزئی عوامل تولید برای دو نهاده مهم تولید محاسبه شد. میانگین بهره وری نیروی انسانی و مواد غذایی به ترتیب 34/0 و 74/0 به دست آمد؛ به طوری که بهره وری نیروی انسانی در دامنه 14/0 تا 70/0 و بهره وری مواد غذایی در دامنه 49/0 تا 83/0 قرار داشت. همچنین مشاهده شد که از سه شرکت تعاونی فعال، بهره وری جزئی نیروی کار و مواد غذایی دو واحد از سه واحد موجود بیشتر از سطح میانگین منطقه بود. در نهایت همبستگی میان بهره وری جزئی نیروی کار و مواد غذایی 35% محاسبه شد و نشان داده شد که رابطه مثبتی بین بهره وری غذا و نیروی انسانی وجود دارد. کلمات کلیدی: بهره وری- تحلیل پوششی داده ها- سودآوری- کارایی- میگو