بررسی اسرائیلیات در تفسیر قرآن با تأکید بر دیدگاه علامه عسگری و آیت الله معرفت

اسرائیلیات، نوعی از افسانه ها و داستان های باطلی است که از فرهنگ های دیگر، به خصوص قوم یهود وارد تفاسیر اسلامی اعم از شیعه و سنی گردیده است. در این رساله کیفیت و کمیت اسرائیلیات در تفاسیر با تأکید بر دیدگاه های علاّمه عسکری و علاّمه معرفت بررسی گردید و در طی تحقیقات کتابخانه ای انجام شده پیرامون این موضوع، اثبات شده که اسرائیلیات از زمان صحابه آغاز شد و در زمان تابعین رواج یافت. در ابتدای تدوین تفسیر به سبب بی توجهی برخی از مفسران در سلسله و سند حدیث و نیز عدم بررسی در محتوای احادیث بخش کثیری از اسرائیلیات وارد حوزه تفاسیر گردید. مهم ترین عواملی که زمینه ی گسترش اسرائیلیات گردید از نظر علاّمه عسگری ممنوعیت نگارش و نقل حدیث بود. ایشان ریشه ی بسیاری از گرفتاری های مسلمانان و به خصوص شیعیان را از این رهگذر می دانند. نه فقط ریشه ی ظهور و رواج اسرائیلیات! علاّمه معرفت نیز علاوه بر این عامل، عوامل دیگری مانند برداشت غلط از حدیثِ «حدّثوا عن بنی اسرائیل و لا حَرج»، مختصرگویی قرآن و تفصیل گویی عهدین، ضعف فرهنگی اعراب، کینه ی یهود، همراهی دستگاه خلافت با قصه سرایان و... را از عوامل بروز این مسأله می دانند و هشت نفر ذیل را نیز جزء چهره های بارز در ترویج اسرائیلیات می دانند: عبدالله بن سلام، کعب الاحبار، تمیم داری، وهب بن منبه، محمد بن کعب قرظی، عبدالله بن عمروعاص، ابوهریره و ابن جریجِ رومی که در این میان، ابن جریج را از این تهمت مبری می سازند. اما اهل سنت نظری متفاوت دارند، از جمله دکتر ذهبی برخلاف نظر علاّمه معرفت، ابن جریج و ابن عباس را از راویان اصلی اسرائیلیات می دانند. اسرائیلیات به انواع گوناگونی تقسیم شده است که هر یک از آن ها دارای حکمی ویژه است. علاّمه معرفت روایات اسرائیلی را به دو دسته شفاهی منقولات کعب الاحبار و ابن منبه و ابن سلام و نیز منقولات کتبی یا آنچه در کتب عهدین وجود دارد تقسیم کرده است و درباره ی حکم جواز نقل اسرائیلیات معتقد است که علی رغم نظر ذهبی و اکثر مفسران اهل سنت، مراجعه به اهل کتاب جایز نیست و بلکه به دلیل آیاتی از قرآن مجید مانند 109،79،75 و غیره از سوره بقره به شدت هم مذموم است. میزان اثرپذیری تفاسیر از روایات اسرائیلی نیز متفاوت است. علاّمه معرفت معتقد است تفسیر طبری و سیوطی پایه و اساس انتشار و پخش اسرائیلیات در کتب تفسیری متأخرین است. و از میان تفاسیر، تنها تفسیر المیزان علاّمه طباطبائی است که از نقل اسرائیلیات احتراز جسته و در مواردی اندک نیز پس از ذکر آنها به نقد و ردشان پرداخته است. و علاّمه عسگری معتقدند که در اصل فرهنگ یهودی کعب الاحبار از کتب تفسیری مکتب خلفا به پاره ای از کتب تفسیری مکتب اهل بیت(علیهم السلام) نفوذ کرده است. و متأسفانه در این برهه از زمان که مستشرقان در پی سیاه نمایی قرآن کریم و فرهنگ اسلامی می باشند وجود چنین احادیثی دستاویز محکمی برای آنان خواهد بود که به وسیله آن می توانند ضربه محکمی به اسلام وارد سازند. ایجاد و القای شبهات گوناگون یکی از بزرگ ترین دستاوردهای آنان در سال های اخیر بوده است. به نظر می رسد اولین گام در راه حذف این اباطیل این است که اول، منافذ ورود آن را شناسایی و به طرق مختلف مسدود کنیم و دیگر این که هر یک از محققان که تفحصی در این باره دارد، به درج راه کاری خاص بپردازد. باشد که مجموع این نظرات باعث پالایش تفاسیر و نیز فرهنگ اسلامی ما از این اباطیل گردند. کلیدواژه ها: اسرائیلیات، روایات تفسیری، علامه عسگری، علامه معرفت.