آسیب شناسی عوامل محیطی-کالبدی تسهیل کننده ارتکاب بزهکاری در مناطق شهری. مورد مطالعه :جرایم کیف قاپی،جیب بری وباج گیری در مناطق 11و12 شهر تهران.

امروزه با گسترش شهرها، معضلات و مشکلات شهری نیز افزایش یافته است، به موازات کارکردهای مثبت شهرنشینی، جنبه های منفی زندگی جمعی و اجتماعات بزرگ و شهرنشینی چهره نشان داده است. یکی از مهمترین و اساسی ترین معضلات در اکثر شهرهای جهان افزایش نرخ بزهکاری و انحرافات اجتماعی می باشد. وقوع جرایم در محیط های شهری نه تنها نظم اجتماعی را مختل می کند، بلکه همراه خود ضایعات سنگین و وخامت کلی در کیفیت زندگی پدید می آورد. صاحبنظران در بررسی های جغرافیایی انواع جرایم و رفتارهای ناهنجار شهری به تأثیر چند عامل کلیدی شامل قانون، مجرم، قربانی، زمان و مکان جرم توجه می کنند و لذا تفاوت در نوع و میزان تأثیر این عوامل موجب می شود تا توزیع فضایی، زمانی جرایم در سطح شهر یکسان نباشد و در برخی محدوده ها ارتکاب جرم بیشتر رخ دهد. برای چاره جویی پیرامون این مسئله و با هدف کنترل و مقابله با انواع بزهکاری طی چند سال گذشته مطالعه پیرامون کانونهای بزهکاری و آسیب شناسی آن اهمیت بسیار زیادی یافته است. پژوهش حاضر با هدف آسیب شناسی عوامل کالبدی محیطی تسهیل کننده ارتکاب بزهکاری در منطقه11و12شهر تهران انجام شده است. روش تحقیق در پژوهش حاضر تحلیلی و توصیفی و داده ها و اطلاعات مورد نیاز پژوهش نیز با دو روش کتابخانه ای و میدانی تهیه شده است. بدین منظور تعداد 518 فقره جرایم ارتکابی مرتبط با سرقت به عنف، به عنوان جامعه آماری مورد مطالعه قرار گرفته است. سپس با تهیه پایگاه داده ای این جرایم و استفاده از آزمون های آماری و گرافیکی در محیط arc gisوcase اقدام به شناسایی و تحلیل فضایی، کالبدی و محیطی کانونهای جرم خیز منطقه 11و12 شهر تهران در محیط سامانه اطلاعات جغرافیایی شده است. درتحلیل زمانی وقوع کل جرایم مورد بررسی(سرقت به عنف) در منطقه 11و12شهر تهران مشخص شد که روزهای یکشنبه ساعات 30/11 تا 30/12 و 14، پنجشنبه ساعت 11 صبح با تعداد بزه 10 تا 15 مورد زمان اوج وقوع بزه در این روزها و ساعات می باشد. با استفاده از آزمون های خوشه بندی و شاخص نزدیکترین همسایه مشخص شد پراکندگی مجموع جرایم از الگوی خوشه ای پیروی می کند. بر اساس تخمین تراکم کرنل مشخص گردید مهمترین کانونها درمیدان های امام خمینی، بهارستان و خیابانهای فردوسی، اکباتان، ملت و ... می باشد. طبق بررسی کاربریها نیز کاربری تجاری-اداری5/18درصد از مساحت کل کاربریها را در بر گرفته است و در عین حال بیشترین فراوانی وقوع جرایم مرتبط با سرقت به عنف با303 فقره جرم و49/58 درصد در این کاربری قرار گرفته است و کاربری مسکونی در مرتبه بعد قرار دارد. بنابراین ازدحام و تراکم جمعیت و کاربریهای مختلف در این منطقه باعث بروز ناهنجاریهای مختلف از جمله انواع جرایم سرقت به عنف در این قسمت از شهر شده است و آن را به کانون جرم خیز تبدیل کرده است. و از مهمترین هسته های وقوع جرایم بر اساس عناصر خاص کالبدی- محیطی می توان به میدان ها، پایانه ها، مبلمان شهری، معابر و گذرها، محدوده های مسکونی و تجاری، کاربریهای گردشی و تفریحی، پیک های موتوری و کمبود مراکز انتظامی و کلانتریها و توزیع فضایی ناموزون آنها اشاره کرد. همچنین با بررسی محلات 45 گانه در این محدوده از شهر، محلات شماره 1201و1202و1208 جزء محدوده های اصلی تمرکز جرایم مرتبط با سرقت به عنف هستند. در این میان ویژگیهای محیطی و کالبدی از جمله معابر و گذرهای تنگ، باریک و کور، بافتهای فرسوده و ارزان قیمت، نوع و نحوه چیدمان نامناسب عناصر شهری، طراحی و نظارت پارک ها، وضعیت سیستم روشنایی و نور، ناکافی بودن کیوسک ها و مأمورین گشتی با توجه به جرم خیز بودن مناطق نقش مستقیم و غیرقابل انکاری در بروز جرایم داشته است. با توجه به یافته های پژوهش و به منظور کنترل و کاهش ناهنجاریهای اجتماعی در مناطق مورد مطالعه اولویت بخشی به راهبردهای پیشگیرانه، اتخاذ راهکارهای آموزشی، فرهنگی با هدف پیشگیری، استفاده از فناوریهای نوین در مبارزه با بزهکاری، کنترل فضاهای سبز و تفرجگاه های شهری، افزایش مراکز پلیس، کلانتری و کیوسک های نیروی انتظامی در محدوده کانونهای جرم خیز، پرهیز از توسل گسترده به پاسخ های واکنشی، مقطعی و شبه کیفری، جابجایی و انتقال فعالیتهای مزاحم و نابسامان به خارج از مناطق، تقویت شبکه حمل ونقل عمومی سبز، افزایش اساسی فضای سبز و ایجاد فضاهای تفریحی و فراغتی سالم لازم و ضروری به نظر می رسد .