تاریخ تشیّع در یزد تا صفویه(910- 380 هـ.ق)

یزد از شهرهای مرکزی ایران که در موقعیت تجاری مناسب بین ایالت های فارس، خراسان و عراق عجم قرار داشته است، این موقعیت تجاری و شرایط خشک کویری یعنی نامساعد بودن منطقه برای کشاورزی، موجب شده تا مردم یزد بیشتر شغل تجارت داشته باشند. این شغل به همراه خلق و خوی یزدی ها یک تسامح مذهبی را در این شهر بوجود آورده، نمونه آن زندگی مسالمت آمیز مردم مسلمان یزد با زردشتیان این منطقه بوده است. در اواخر قرن چهارم با ساکن شدن یکی از علویان در یزد و شاخه ای دیگر در ابرقو، پس از آن تسلّط و انتقال مرکز حکومت آل کاکویه شیعه مذهب به یزد زمینه گسترش تشیّع در یزد و اطراف آن را فراهم کرد. با سقوط خلافت عباسی، اقتدار و انحصار مذهبی از بین رفت مغولان به مذهب اهمّیتی نمی دادند، نفوذ و تأثیر سادات و شیعیان در حکومت ایلخانان، بعد از آن در حکومت های محلی بطور قابل ملاحظه ای زیاد شد. در این میان، سادات عریضی یزد، خاندانی با نفوذ در حکومت ایلخانان شدند. حُکّام آل مظفر و تیموریان در یزد، به سادات به دلیل نفوذ آنان در جامعه احترام می گذاشتند. یزد از قرن هفتم تا دهم، یکی از مراکز تصوّف و عرفان با ویژگی های سنّی دوازده امامی شد، حضور مشایخ تصوّف و گرایش آنان به اهل بیت(ع) در یزد از عوامل گسترش تشیّع می باشد. شافعی مذهب بودن بیشتر مردم یزد و احترام و دوستی آنان به اهل بیت(ع)، درگیری های جدّی بین اکثریت جامعه با اقلیّت جامعه شیعه را کاهش داد. آثار تشیّع و تنوع آن مانند ساخت بنای یادبود بر محل عبور امام رضا(ع) که به قدمگاه معروف است حاکی از وجود تشیّع می باشد، کمیّت این گونه آثار نیز قبل از تشکیل حکومت صفوی، نشان از گسترش تشیّع است. با توجه به موارد ذکر شده بر آن هستیم تا زمینه های شکل گیری تشیّع و گسترش آن را تا تشکیل دولت صفویه مورد بررسی قرار دهیم.