نقد و تحلیل جامعه شناختی اشعار ابوالقاسم لاهوتی

با تحولات فرهنگی و سیاسی عصر مشروطه ادبیات نیز به عنوان یک پدیده ی اجتماعی در ساختار و محتوا دچار تحول و دگرگونی گردید. شاعران مبارز مشروطه خواه نظرات و دیدگاه های فلسفی، سیاسی و اجتماعی خود را در قالب های متنوع شعری ریخته و با زبانی ساده و همه فهم، مفاهیم متناسب با دیدگاه هایشان را به شعر و ادب وارد کردند. یکی از این شاعران مبارز و متعهد، ابوالقاسم لاهوتی کرمانشاهی است که با عقاید حزبی خاص به دگرگونی های اجتماعی و انقلاب فرهنگی می اندیشید. توجه و تعهد لاهوتی نسبت به جامعه و اقشار مختلف اجتماعی سبب شده است تا شعر او قابلیت ویژه ای در بررسی و تحلیل جامعه شناختی داشته باشد. او به وضعیت زنان، کارگران و زارعان به عنوان اقشار ستمدیده ی جامعه توجه کرده، و متناسب با گرایش حزبی خود راهکارهایی در جهت حل مشکلات آنان ارائه داده است. لاهوتی مفاهیمی چون صلح و اتحاد، وطن، آزادی و عدالت، استعمار و تعلیم و تربیت را علاوه بر عرصه ی اجتماعی، در سطوح جهانی نیز مورد توجه قرار داده که این امر مبتنی بر گرایش انترناسیونالیستی وی و هماهنگ با گرایش حزبی اوست. عدالت و آزادی در شعر لاهوتی در مفهومی نوین و در ارتباط با کارگران، زارعان و زنان مطرح می شود. آزادی زنان به معنی رهایی از قید و بند عقاید خرافی، و حضور فعال در عرصه ی اجتماع و در رابطه با رنجبران به معنی رهایی از قید ستم سرمایه داران است. اتحاد و صلح در شعر لاهوتی در سه عرصه ی جهان، اجتماع و حزب مطرح شده که البته گرایش انترناسیونالیستی این شاعر منجر به تأکید او بر اتحاد و دوستی جهانی بیش از هرچیز دیگر شده است. در این پژوهش جنبه های اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی جامعه ای که در مجموعه لاهوتی انعکاس یافته، بررسی و تحلیل شده است. گفتنی است که به علت فعالیت گسترده ی لاهوتی در عرصه ی سیاست شعر او بیشتر از لحاظ جامعه شناختی سیاسی بررسی شده است.