گسترش تشیع در طبرستان از ورود اسلام تا سلطه مغول بر ایران

چکیده: «علویان طبرستان» نخستین حکومت شیعی را درشمال ایران تاسیس کردند. دولتی عقیدتی که از یک نهضت یا قیام روستایی و دینی آغاز شد و به حاکمیت سادات علوی در خطه طبرستان و دیلم منجر گردید و قریب 66 سال دوام آورد. تا روزگار حسن بن زید مردمان طبرستان و دیلمان کافر بودند، تا اینکه علویان در بین ایشان آمدند و تعدادی از آنها را به دین اسلام دعوت نمودند و بسیاری از آنها نیز به مذهب شیعه گرویده، و شیعه را نیز به عنوان مذهب خود انتخاب نمودند. فعالیتهای فکری و فرهنگی شیعه ، مناسب ترین وسیله ای بود که باعث شد مردم این مناطق از آیین زرتشت، تسنن و سایر فرق دست بکشند و به مذهب ائمه اثنی عشری روی آوردند. می توان گفت که نهضت علویان طبرستان در خصومت و ضدیت با طاهریان وخلافت عباسی شکل گرفت و در منازعه میان آن دو، طاهریان طی جنگ های متعددی از علویان به شدت شکست خوردند و توان نظامی خود را از دست دادند. طاهریان و صفاریان، که از جانب خلافت عباسی حمایت می شدند، در سرکوبی علویان موفق نبودند. این عدم موفقیت به این مساله مربوط می شد که، مردم طبرستان متّحد و حامی اصلی علویان طبرستان بودند. چرا که از یک سو، عمال طاهری نسبت به مردم ظلم وستم فراوان نمودند و بخصوص به لحاظ مالیاتی، فشار شدیدی بر آنها وارد می کردند. مساله دیگرتشیع و تسنن بود. مذهب مورد تایید خلافت عباسی مذهب تسنن بود و بنا به گفته مورخان، طاهریان طرفدار اهل سنت بودند و شیعیان را مورد اذیت و آزار قرار می دادند. صفاریان و بخصوص یعقوب، هرچند تعصب مذهبی خاصی نداشتند، ولی کم و بیش طرفدار اهل سنت بودند و از شیعه حمایت نمی کردند، درحالیکه مردم ایران، به ویژه نواحی شرق وشمال، حامی شیعیان واهل بیت پیامبر(علیهم السلام)بودند. براثر ظلم و ستمی که به جهت فقر و گرسنگی، مالیات های سنگین، و کارهای نظامی به مردم مازندران و طبرستان آمد آنها به داعیان علوی که خودشان نیز ازظلم و ستم بنی عباس فرار کرده بودند، پناه بردند. می توان گفت که زهد، علم، ورع، تقوی ، پرهیزگاری و ... که سادات و علویان داشتند، از عوامل گرایش مردم به سادات بود. البته می توان در کنار این عوامل، فرار از ظلم طاهریان و دستیابی به امنیت را نیز یاد کرد. هم چنین آنها خود را در میان مردم محبوب می دیدند، مردم نیز به دلیل این که آنها فرزندان رسول الله بودند، به آنها احترام می گذاشتند. کلیدواژه ها: تشیع، صفاریان، طاهریان، طبرستان، عباسیان، علویان، مازندران، نهضت