مزدکیان در سه قرن نخستین اسلامی

جنبش مزدکیان که از حوالی سال 494م آغاز شده بود، سرانجام به علت عدم تشکل و آگاهی سیاسی مردم در سال 524م با یک قتل عام بی شرمانه درهم شکست و امیدها را به یأس مبدل ساخت. بدین ترتیب، مزدک به کشته شد. امّا چه باک، ملت ایران دیگر از خواب غفلت برخاسته بود و بذر انقلاب علیه ستم و استبداد افشانده شده بود. نوشتاری که در پیش روی شماست، محصول تلاشی است برای بازنمایی سیر اندیشه مزدکی در بخشی از پهنه گسترده تاریخ ایران. این اندیشه در زمینه اوضاع و شرایط اقتصادی و اجتماعی شرایط مختلف عینی و ذهنی عصر ساسانی شکل می گیرد و با از سر گذراندن موج های سرکوب و بحران و فترت به دوران بعد از اسلام راه می یابد و با به خود گرفتن لفافه های گوناگون، در نهضت های رهایی بخش مردم ایران علیه استیلاگران و ثروت اندوزان اموی و عباسی، کما بیش اثر می گذارد. در این نوشتار به خوبی مشخص می شود که بازتاب نهضت مزدکی در دوره اسلامی برضد مال اندوزان و بهره کشان خلفای اموی و خصوصاً عباسی امتداد یافت و تأثیر بسزایی در تضعیف آنان به جای گذاشت. هدف همه جنبش هایی که در این نوشتار به آن ها پرداخته می شود، برای رسیدن به عدالت و مساواتی بود که حکومت های حاکمه این دوران با استبداد ظالمانه خویش، این اوامر مذکور را از آنان سلب کرده بودند. نویسندگان و مورخین هم عصربه منظور خوشایند اربابان ستم پیشه خود، به تحریف تعالیم مزدکی پرداختند تا همان طور که مرسوم است اسناد غیر معتبری از خود بجا گذارند که در دوران بعدی نیز مورد استفاده قرار گیرد و ماهیت این نهضت های انقلابی هرگز فاش نگردد. ولی امروزه تحقیقات ژرف دانش پژوهان ایران شناس پرده ابهام را کنار زده و حقیقت این جنبش های انقلابی را بدور از حب و بغض بر ملا ساخته است.