بررسی قابلیت رقابت ژنوتیپ های لوبیا با علف های هرز

به منظور بررسی خصوصیات رقابتی ژنوتیپ های لوبیا با علف های هرز، آزمایشی در سال 1388 در مزرعه پژوهشی دانشکده کشاورزی دانشگاه بوعلی سینا به اجرا در آمد. این آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با 4 تکرار انجام شد. تیمارهای آزمایشی عبارت بودند از: هفت ژنوتیپ لوبیا (ارقام: اختر، درخشان، صیاد، گلی، ناز و لاین های d81083?، ks31169) و دو سطح کنترل و عدم کنترل علف های هرز، در هر بلوک نیز یک کرت بدون کشت لوبیا به عنوان شاهد علف هرز در نظر گرفته شد. نمونه برداری از علف های هرز مزرعه در کلیه ی تیمارهای تداخل علف هرز و شاهد طی سه مرحله (30، 60 و 90 روز بعد از سبز شدن لوبیا) انجام شد. به منظور بررسی شاخص های رشد گیاه زراعی، نمونه برداری از 30 روز پس از سبز شدن لوبیا با فاصله 15 روز یکبار صورت گرفت. در بین ژنوتیپ های مورد بررسی، از نظر زیست توده علف های هرز در انتهای فصل رشد اختلاف معنی داری نشان دادند به طوری که کمترین زیست توده علف های هرز در رقابت با ارقام گلی و ناز مشاهده شد. تداخل علف های هرز سبب کاهش شاخص سطح برگ، تجمع ماده خشک کل و سرعت رشد محصول شد که این کاهش در بین ژنوتیپ های مختلف یکسان نبود. به طوری که ژنوتیپ های ایستاده و رشد محدود ( ارقام: اختر، درخشان و لاین d81083) کاهش بیشتر و ارقام گلی و ناز با تیپ رشدی رونده و رشد نامحدود کاهش کمتری را نشان دادند. بین تیمار های کنترل و عدم کنترل علف های هرز اختلاف معنی داری از نظر تعداد غلاف در بوته و تعداد دانه در غلاف لوبیا وجود داشت، ولی تداخل بر وزن صد دانه تاثیری نداشت. تاثیر ژنوتیپ بر هر سه جزء عملکرد در سطح احتمال 1 درصد معنی دار بود. اثر متقابل رقابت و ژنوتیپ بر عملکرد دانه معنی دار شد. به طوریکه ژنوتیپ های ایستاده و رشد محدود شامل ارقام اختر و درخشان و لاین d81083 در رقابت با علف های هرز به طور متوسط 32 درصد کاهش عملکرد داشتند در حالیکه ژنوتیپ های نیمه رونده و رشد نامحدود شامل لاین ks31169 و رقم صیاد، 22 درصد کاهش عملکرد داشتند. کمترین خسارت (14 درصد) را ارقام گلی و ناز با تیپ رشدی رونده و رشد نامحدود داشتند. تجزیه کلاستر (خوشه ای) بر اساس شاخص های رقابتی و عملکرد در شرایط خالص و مخلوط روی ژنوتیپ ها صورت گرفت که نتایج آن ژنوتیپ ها را در سه گروه از هم متمایز نمود: گروه اول شامل ارقام گلی و ناز بود که در شرایط خالص عملکرد پایینی داشتند، اما در شرایط مخلوط نسبت به سایر ژنوتیپ ها کاهش عملکرد کمتر و تحمل بیشتر داشتند، گروه دوم در شرایط خالص عملکرد بالاتری نسبت به گروه اول داشتند اما در شرایط مخلوط کاهش بیشتری در عملکرد آنها مشاهده شد، ژنوتیپ های این گروه شامل لاین ks31169 و لاین ??d81083 بودند. گروه سوم شامل ارقام بود که? قرار داشتند که با گروه دوم از نظر عملکرد در یک سطح قرار داشتند، اما در شرایط تداخل کاهش شدیدی در عملکرد آنها مشاهده شد. بطور کلی لاین ks31169 به دلیل عملکرد نسبتا بالا در شرایط رقابت با علف های هرز و درصد افت عملکرد کمتر به عنوان ژنوتیپ دارای رقابت پذیری بالا شناسایی شده و ارقام گلی و ناز به دلیل عملکرد پایین و رقم اختر به دلیل درصد افت عملکرد بالا در شرایط رقابت با علف های هرز به عنوان ارقام ضعیف شناخته شدند.