مطالعه پایداری در کشت بوم های زعفران بخش هایی از استان خراسان جنوبی

زعفران از محصولات کشاورزی استراتژیک و ارزآور ایران است. این گیاه به عنوان گرانبهاترین محصول کشاورزی و دارویی جهان جایگاه ویژه ای در بین محصولات صنعتی و صادراتی ایران و معیشت بسیاری از کشاورزان دارد. به همین سبب جهت تعیین میزان پایداری اکولوژیک برای مطالعه حاضر برگزیده شده است. این تحقیق در سال 1388 در مقیاس منطقه ای و در سطح شهرستان های بیرجند و قاین به منظور تدوین شاخصی برای کمی کردن میزان پایداری اکولوژیک نظام کشاورزی زعفران انجام شد. در تحقیق حاضر سعی شده است تا حد امکان تمام جنبه های پایداری که عبارتند از ابعاد زراعی، اکولوژیک، اجتماعی و اقتصادی مد نظر قرار گیرد. بر اساس این دیدگاه یک شاخص پایداری که تلفیقی از 72 سنجه بود برای نظام زراعی زعفران طراحی شد. اطلاعات مربوط به این نظام کشاورزی شامل سنجه های اجتماعی- اقتصادی، تولید محصولات زراعی، دام، کود و مواد شیمیایی، آب وآبیاری، شخم ومکانیزاسیون و مدیریت علفهای هرز با استفاده از پرسش نامه مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفت. نتایج شاخص پایداری بیانگر این مطلب است که کشت بوم های مورد مطالعه در وضعیت مطلوبی از نظر پایداری قرار ندارند. فقط حدود 18/9 درصد از کشاورزان مورد مطالعه به امتیازی مساوی یا بیش از 50 (از 100 امتیاز شاخص پایداری) دست یافته اند. بیشترین امتیاز به دست آمده در میان کشت بوم های مورد مطالعه معادل 12/55 بود. میانگین امتیاز شاخص پایداری در این نظام در کل منطق? مورد مطالعه 46/39 و مقدار آن برای بیرجند و قاین به ترتیب 2/37 و 09/45 به دست آمد. در میان گروه سنجه های مورد مطالعه در این تحقیق کمترین درصد امتیاز کسب شده متعلق به گروه های شخم و مکانیزاسیون و آب و آبیاری به ترتیب با 31/28 و 01/30 درصد از کل امتیاز سنجه بود. نتایج رگرسیون گام به گام نشان داد مهم ترین عوامل تعیین کنند? شاخص پایداری این نظام زراعی، درآمد زعفران، وسعت مزرع? زعفران، آبیاری تابستانه، دسترسی به بیمه، وام و اعتبارات بانکی، وجود دام، سایر درآمدهای سالانه، مصرف آب، دسترسی به مروجین کشاورزی، دسترسی به نهاده های کشاورزی و انجام یکبار شخم بوده است.