رابطه علم و دین از دیدگاه علامه محمد تقی جعفری

یکی از مباحث بسیار مهم، جذاب، و دشوار کلام جدید و نیز فلسف? دین، مسأل? ارتباط علم و دین است. این مسأله ماهیتی میان رشته ای دارد و برای حل آن باید داده ها و اطلاعاتی از بسیاری از دانش-ها را در نظر گرفت. شاید بتوان شروع برخورد علم و دین را از داستان گالیله و نظری? خورشید مرکزی که در مقابل نظری? زمین مرکزی قرار گرفت، دانست. اما می توان بسیاری از منازعاتی را که در طول قرون بعد میان دین و علم درگرفت نزاع بر سر حد و مرز؛ یعنی اختلاف نظر دربار? قلمرو واقعی علم و دین تلقی کرد. به عنوان مثال، بحث دربار? خلقت و تکامل بیش از صد سال، یکی از داغترین منازعات در این عرصه بوده است. و یا نظری? روانکاوی فرویدی مدعی است که زندگی دینی در آرزو اندیشی و سرکوب امیال ریشه دارد و با طرح این ادعا مشروعیت و حقانیت این نحوه از زندگی را در معرض تردید قرار می دهد. نظری? نسبیت انیشتین تلقی ما را از فضا، زمان و علیت اساساً تغییر می دهد و به این ترتیب ما را وا می دارد که در خصوص نحو? ارتباط خداوند با جهان مجدداً تأمل کنیم. به نظر می رسد که پیشرفتهای تکنولوژیک در عرص? کامپیوتر و هوش مصنوعی شأن و منزلت منحصر به فرد انسان هوشمند را به مخاطره می افکند. و اکتشافی که در مورد مولکولهای dna صورت گرفته عنقریب است که راز حیات را در اختیار دانشمندان قرار دهد بنابراین حل شایست? این قبیل منازعات منوط به آن است که از رابط? میان کار و بار علم و دین درکی درست و جامع حاصل کنیم. ارائه تفاسیر گوناگون از علم جدید و پیدایش برداشت های جدید از دین و متون دینی یکی از دستاوردهای مهم این بحث بوده است. این پرسش مهم در این زمینه مطرح شد که علم را تا کجا می-توان پذیرفت و دین را تا کجا می توان تأویل کرد؟ آیا علم محدودیتهای مرزی دارد ویا بستر آن به-گونه ای وسیع است که توانسته پاسخگوی تمام سوالات اساسی بشر بوده باشد؟ در تحقیق حاضر به دیدگاه محمد تقی جعفری یکی از اندیشمندان معاصر در رابط? میان علم و دین خواهیم پرداخت و این مسئله را بررسی خواهیم کرد که علامه از بین نظرات مختلف در باب رابط? علم و دین کدام نظر را برمی گزیند؟ آیا دقیقاً به همان دیدگاه برگزیده قائل است یا تنها شباهتهایی با آن دیدگاه خواهد داشت؟ آیا علامه می تواند پاسخ گوی هم? چالش های نظر برگزیده باشد؟ بدین جهت بهتر دانستیم تا ابتدا نگاهی به پیشین? مسئل? علم و دین داشته و سپس دیدگاههای متفاوت را با عنوان انواع رویارویی ها مطرح کنیم. سپس در بخشی مجزا به رابط? علم و دین از نگاه جعفری خواهیم پرداخت در پایان به این نتیجه خواهیم رسید که علامه به رابط? همگرایی بین علم و دین قائل هستند که البته در ابتدا با تعریف صحیح از علم و دین بشر را به شناخت صحیح این دو تشویق می کند سپس با اشاره به محدودیت های علم به اثبات تعاون بین علم و دین می پردازد. دروهل? دوم با اشاره به حیات معقول؛ به عنوان حیات حقیقی انسان، اذعان دارد که علم و دین و فلسفه (به معنای حکمت) از ارکان اساسی حیات معقول بوده و یک انسان برای رسیدن به حیات معقول باید این سه رکن را در خود داشته و با همگرایی و تعاون آنها در خود به حیات معقول که همان حیات طیب? ذکر شده در قرآن است نائل شود.