طراحی الگوی مطلوب برنامه ریزی درسی در خصوص تربیت سیاسی در دوره ابتدایی

تعلیم و تربیت علاوه بر آن که دارای تنوع کارکردی است و ابزار مهم و کارآمد برای توسعه علمی، فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی شناخته شده است، از طرق مختلف نیز حاصل می آید. برنامه درسی دوره ابتدایی فرصتی است جهت رشد شخصیت کودک از ابعاد مختلف که بعد اجتماعی و سیاسی یکی از ابعاد مهم آن است. امروزه تربیت سیاسی و اجتماعی و شهروندی در همه کشورها از اولویتهای تعلیم و تربیت به شمار می رود. در این راستا کشورها به نوعی سرمایه گذاری می کنند. به عبارتی دیگر نظام آموزشی به منظور پاسخگویی به انتظارات و نیازهای جمعی شهروندان و همچنین تربیت شهروندانی که دارای خصوصیات مورد نظر جامعه باشند، بخش عظیمی از منابع خود را صرف تربیت شهروندی و سیاسی افراد می نماید. تربیت سیاسی در نظام جمهوری اسلامی ایران که بر پایه تفکر مردم سالاری دینی شکل گرفته است، از اولویت ویژه ای برخوردار است. با این حال، شواهدی در دست است که نشان می دهد برنامه درسی موجود نتوانسته است آن گونه که شایسته است به تربیت سیاسی کودکان بپردازد. پژوهش حاضر با هدف بررسی مولفه های تربیت سیاسی، وضعیت و جایگاه تربیت سیاسی در برنامه درسی فعلی و طراحی الگوی برنامه ریزی درسی مطلوب جهت تربیت سیاسی در مقطع ابتدایی انجام شده است. روش پژوهش از نوع توصیفی است و البته با توجه به این که علاوه بر توصیف پدیده ها، موضوعات و شرایط به تحلیل نیز پرداخته می شود، لذا می توان گفت این پژوهش حاضر از نوع توصیفی ـ تحلیلی است. از منظر گردآوری و تحلیل داد ه ها، رویکرد یا پارادایم زیربنایی پژوهش، کیفی است. گرچه در پاره ای موارد از شاخصهای کمی نیز استفاده شده است؛ لیکن، رویکرد غالب کیفی بوده است. به منظور شناسایی وضعیت موجود تربیت سیاسی در برنامه درسی دوره ابتدایی، داده ها با استفاده از تحلیل محتوای کیفی و سندکاوی راهنمای برنامه درسی تعلیمات اجتماعی، فارسی، و تعلیم و تربیت اسلامی به دست آمد. بدین منظور با توجه به این که سه درس مذکور تناسب بیشتری با تربیت سیاسی داشت، راهنمای برنامه درسی و کتابهای مربوط به آنها انتخاب شد(جمعاً 12 کتاب). به منظور ارائه الگوی مطلوب برنامه درسی تربیت سیاسی ویژه دوره ابتدایی از منابع متعددی از جمله پژوهشها و تالیفات، تجارب سایر کشورها، و همچنین نظر متخصصان استفاده شد. بدین منظور، با 20 نفر از صاحبنظران تعلیم و تربیت و سایر تخصصهای مرتبط با موضوع مصاحبه شد. بر اساس اطلاعات به دست آمده از منابع مذکور، الگوی مطلوب برنامه ریزی درسی در خصوص تربیت سیاسی در دوره ابتدایی استخراج شد و جهت اعتبارسنجی آن نیز از نظر 15 تن از متخصصان مرتبط استفاده شد. الگو در چهار عنصر اصلی یعنی اهداف، محتوا، روشهای آموزشی، و شیوه ارزشیابی تنظیم شده است. از جمله ویژگیهای این الگو می توان به بومی بودن، توجه به ویژگیهای مخاطبان، علمی بودن، اختصاصی بودن، سادگی، بدیع بودن، واقع نگری، نگاه تربیتی، و رویکرد فعال در آموزش و یادگیری اشاره کرد. البته به کارگیری این الگو مستلزم توجه به مواردی است که از آن جمله می توان به داشتن یک نگرش سیستمی به تربیت سیاسی، تربیت معلمان، بهره گیری از فناوری آموزشی، و همچنین توجه به سایر کارگزاران تربیت سیاسی اشاره کرد.