بررسی تنوع ژنتیکی انارهای غرب ایران با استفاده از نشانگرهای مولکولی

ایران دارای غنی ترین ذخایر ژنتیکی انار در جهان می باشد. استان کرمانشاه، واقع در غرب ایران، حاوی ذخایر ژنتیکی ارزشمندی از گیاه انار است که بررسی تنوع این مجموعه اهمیت بالایی دارد. در این تحقیق به منظور بررسی تنوع ژنتیکی انارهای غرب ایران، تعداد 44 ژنوتیپ انار از 6 منطقه در استان کرمانشاه جمع آوری شدند. در سطح مورفولوژیک، ژنوتیپ ها از نظر 48 صفت مربوط به ویژگی های درختی، برگ، گل و میوه مورد بررسی قرار گرفتند. تجزیه خوشه ای با استفاده از روش ward، بر اساس صفات مورفولوژیک، ژنوتیپ ها را به چهار گروه مجزا تقسیم نمود. بر اساس تجزیه به مولفه های اصلی، ژنوتیپ ها به پنج گروه تقسیم شدند و سه مولفه اول 02/35 درصد از تغییرات را توجیه نمودند. جهت ارزیابی تنوع ژنتیکی ژنوتیپ های انار مورد مطالعه با استفاده از روش های مولکولی از دو نشانگر rapd و issr استفاده گردید. توسط 20 آغازگر rapd در مجموع 183 باند تولید شد که از بین آنها تعداد 94 باند چند شکلی نشان دادند و درصد چند شکلی متوسط 37/51 بود. اندازه باندها بین 300 تا 3500 جفت باز متغیر بود. تعداد باندها در هر آغازگر از 5 تا 12 باند متفاوت بود. تجزیه خوشه ای بر اساس نشانگر rapd با استفاده از ضریب تشابه جاکارد، ژنوتیپ ها را به هفت گروه مجزا تقسیم نمود که در اغلب موارد با گروه بندی مورفولوژیکی انطباق داشت. ضریب کوفنتیک 996/0 بود. تجزیه به محورهای اصلی بر اساس نشانگر rapd، ژنوتیپ ها را به پنج گروه تقسیم کرد و سه مولفه اول 51/73 درصد از تغییرات را توجیه نمودند. تعداد 20 آغازگر issr نیز مورد استفاده قرار گرفت که 17 تا از آن ها چندشکلی نشان دادند. در مجموع 114 باند توسط این سیستم نشانگری issr تولید شد که از بین آنها تعداد 43 باند چند شکل بودند و درصد چند شکلی متوسط 71/37 بود. اندازه باندها بین 300 تا 2200 جفت باز در نوسان بود. تعداد باندها در هر آغازگر از 3 تا 11 باند متفاوت بود. تجزیه خوشه ای بر اساس نشانگر issr، ژنوتیپ ها را به هفت گروه مجزا تقسیم کرد که تا حدودی با گروه بندی های قبلی انطباق داشت. ضریب کوفنتیک 992/0 بود. تجزیه به محورهای اصلی بر اساس نشانگر issr، ژنوتیپ ها را به پنج گروه تقسیم کرد و سه مولفه اول 00/86 درصد از تغییرات را توجیه نمودند. آزمون منتل برای تشخیص همبستگی بین ماتریس های تشابه 44 ژنوتیپ حاصل از نشانگرهای مختلف مولکولی و مورفولوژیکی به کار گرفته شد که بر اساس آن، ماتریس های ضریب تشابه جاکارد حاصل از نشانگرهای rapd با issr، نشانگر rapd با داده های مورفولوژیک و نشانگر issr با داده های مورفولوژیک، همبستگی معنی داری نشان دادند. بررسی تنوع ژنتیکی ژنوتیپ های انار با استفاده از نشانگر های rapd و issr وضعیت ژنتیکی آن ها را مشخص کرد. بطوری که ژنوتیپ های متفاوت را در گروه های جداگانه قرار داد. در این آزمایش همچنین مشاهده شد که ژنوتیپ های یک منطقه در گروه های مختلفی جای گرفتند که ناشی از تفاوت ژنوتیپ های درون هر منطقه است. نتایج حاصل از این تحقیق حاکی از این بود که استان کرمانشاه دارای ذخایر غنی و تنوع بالای ژنتیکی گیاه انار است که می توان با بررسی های بیشتر به ثبت این ژنوتیپ ها در کلکسیون انار اقدام نمود. چند شکلی قابل قبول بین ژنوتیپ های انار در این تحقیق مورد توجه است که می تواند به نوعی تایید کننده نظر دانشمندانی باشد که ایران را خاستگاه و موطن اصلی انار می دانند.