روح در قرآن و عهدین

روح از موضوعات مهم و مشترک بین الادیان به شمار می رود. قرآن و عهدین به عنوان کتب مقدس سه دین بزرگ اسلام، یهودیت و مسیحیت، اصلی ترین راه برای شناخت مفهوم و حقیقت روح در این ادیان می باشند. شناخت مفاهیم قرآنی را با بررسی آن مفاهیم در اعتقادات اعراب جاهلی می توان کامل تر نمود. به این دلیل که آیات و مفاهیم قرآن در محیط اعراب جاهلی و با زبان آنها نازل شد. روح در اعتقادات اعراب جاهلی مرتبط با مفاهیمی چون روح بخشی به اشیاء و مکان ها، زیارت و قربانی برای بت ها، روح پنداری ملائکه و جن و پرستش جن به عنوان بخشی از ارواح، نفس انسان را پرنده ای جغد گونه پنداشتن پس از مرگ، رجعت و مسخ وجود انسان است. اما در قرآن وضع به گونه ای دیگر است و روح با مفاهیم زیر در ارتباط است. «تأیید حضرت عیسی(ع) بوسیله روح القدس، نفخ روح، تنزیل روح القدس، «ارسال روحنا» بر حضرت مریم(س)، همراهی ملائکه و روح در تنزیل و نزول قرآن و در قیام و عروج در روز قیامت، امین بودن روح، از عالم امر بودن روح، تأیید حزب الله بوسیله روح، روح بودن حضرت عیسی(ع)، وحی و القای روح». آرای متفاوتی در ارتباط با حقیقت و معنای روح و مفاهیم مرتبط با آن مطرح شده است، اما در این نوشتار تکیه بر نظر سید محمد حسین طباطبایی در المیزان است که «روح در قرآن، معنا و حقیقتی واحد دارد. معنای آن را می توان چیزی دانست که (مایه حیات) است و حقیقت واحد آن عبارت از یک موجود مستقل و دارای حیات و علم و قدرت است که غیر از ملائکه است و آن را می توان (روح مطلق) نامید.» این نظریه متکی بر برخی روایات اهل بیت (س) است. روح با حقیقتی واحد دارای مصادیق متعددی چون روح انسان ها، روح ملائکه، روح تایید کننده مومنان، روح تایید کننده پیامبران و موارد دیگر است. واژه روح در عهدین از واژه های پر کاربرد است که آن را از دو منظر معانی و کارکردها می توان بررسی نمود. معانی روح در کتاب مقدس عمدتاً با وجود انسان ارتباط دارند برخی از آنها عبارتند از: روح انسان، احساسات و انگیزه های انسانی، نبوت و رهبری فرهمندانه، پیوند انسان با خداوند. برخی معانی آن هم خارج از وجود انسان اند، مثل: باد و موجودات غیر مادی. کارکردهای روح در کتاب مقدس هم بیشتر هم درباره انسان مطرح اند که برخی از آنها عبارتنداز: آفرینش انسان و تداوم حیات او، نبوت، وحی، الهام، علم و حکمت بخشیدن به افراد، شفاء، تعمید و موارد دیگر. روح القدس نیز از مفاهیم حوزه روح شناسی در کتاب مقدس است که دارای اسم ها، صفات و کارکردهایی مخصوص است. مفاهیمی چون نجات، هدایت، زندگی ایمانداران و کلیسا، در کتاب مقدس با روح القدس در ارتباطند. عناصر وجود انسان مثل روح، نفس و جسم در کتاب مقدس بحث هایی پر دامنه دارند. عهد عتیق وجود انسان را با عنوان عبری نِفِش (معادل حیات و نفس) مطرح نموده اما دیدگاه های روشن و مفصلی در این باره ندارد. در تلمود، آیین قبّالا و فلسفه یهودی که ارتباطی تنگاتنگ با عهد عتیق دارند، دیدگاه ها در باره نفس انسان و آینده آن، پر دامنه، متفاوت و گاه متناقض اند. با این که در کتاب مقدس، عباراتی وجود دارد که نشان دهنده دو عنصری بودن وجود انسان مرکب از، روح و جسم هستند اما در کنار آن ها عباراتی را می توان یافت که انسان را موجودی مرکب از سه عنصر روح، نفس و جسم معرفی می کند. در مجموع می توان چنین برداشت نمود که نویسندگان اولیه مسیحی مثل پولس، وجود انسان را مرکب از سه عنصر روح، نفس و جسم می دانند. کلید واژه ها: روح – قرآن – عهدین.