مکان یابی و اولویت بندی محلهای احداث سد زیرزمینی در آبراهه های مستعد با ارزیابی تصمیم گیری چند معیاره مکانی(smce)?مطالعه موردی حوضه های دریان و هریس شبستر.

ایران با داشتن حدود یک درصد جمعیت دنیا، تنها 36/0 درصد منابع آب تجدید شونده دنیا را در اختیار دارد. این منابع از توزیع زمانی و مکانی نامناسبی نیز برخوردار است. بنابراین ضرورت بهره برداری اصولی و مدیریتی از منابع آب زیرزمینی به خصوص در مناطق خشک و نیمه خشک روشن است. در منطقه شبستر نیز که اقلیم نیمه خشک دارد و %90 آب موجود در بخش کشاورزی مصرف می شود، این ضرورت وجود دارد. در این راستا طراحی و ساخت سدهای زیرزمینی به عنوان راهکار مدیریتی، گام مهمی در استحصال آب، احیاء و توسعه منابع طبیعی تجدید شونده، تغذیه سفره های زیرزمینی است. تحقیق پیش رو، با هدف مکان یابی و رتبه بندی محل های مناسب احداث این سدها در آبراهه های مستعد حوضه های دریان و هریس شبستر با ارزیابی تصمیم گیری چند معیاره مکانی انجام شد. هدف نهایی طرح طی سه مرحله حاصل شد. در مرحله اول، شرایط مناسب لازم برای مکان احداث سد زیرزمینی مطالعه و معیارهای حذفی به منظور حذف مناطق نامناسب تعریف شد. این معیارها شامل ارتفاعات و تپه ها، حریم قنوات، حریم خطوط گسل و خطواره ها، اراضی با کاربری باغات، زمین های کشاورزی و مناطق مسکونی، مخازن آب موجود، رودخانه های دائمی و مسیرهایی از بستر رودخانه های فصلی با شیب طولی بالای 6 درصد و نیز پادگانه های آبرفتی کهن بود. با حذف این مناطق، محدوده های پتانسیل دار مشخص شد. مرحله دوم، یافتن تنگه ها و خروجی زهکش ها در محدوده پتانسیل دار آبراهه های فصلی و انتخاب بهترین تنگه در هر آبراهه بود که در مجموع 53 محور در 8 قسمت شناسایی و مورد ارزیابی قرار گرفته، بهترین محورها (8 محور)، تعیین شدند. در مرحله سوم یک سیستم پشتیبان تصمیم گیری برای اولویت بندی محورهای انتخابی بسط داده شد. بدین منظور معیارهای اصلی شامل آب، مخزن، محور و مسائل اقتصادی- اجتماعی و زیرمعیارهای هر کدام در قالب ساختار درختی تعریف شد(ورودی سیستم). وضعیت عوامل در محل هر محور با تهیه نقشه ، عکس های هوایی، تصاویر ماهواره ای، اطلاعات توصیفی و اطلاعات مناطق مسکونی، منابع آبی و بازدیدهای صحرایی تعیین گردید. سپس این عوامل به روش تحلیل سلسله مراتبی(ahp) مورد مقایسه زوجی قرار گرفت(پردازش سیستم). وزن نسبی زیرمعیارها و محورها با بهره گیری از دانش و نظرات کارشناسی، بررسی مقالات و مطالعات قبلی و نیز بازدیدهای صحرایی به روش میانگین هندسی تعیین شد. برای تعیین وزن معیارهای اصلی نیز سناریوهای مختلفی از دیدگاه های متفاوت بررسی شد. در نهایت شاخص تناسب نهایی در هر شاخه از ساختار درختی عوامل، محاسبه و محورها اولویت بندی شدند. محور با مقدار شاخص تناسب نهایی بیشتر در اولویت بالا قرار داشت.