تبیین نحوه ظهور صفات الهی در انسان از منظر فرآن و سنت

عالم هستی مظهر صفات الهی، عظمت وحکمت حق تعالی است و خداوند با آفریده هایش خود را به انسان ها نمایانده است. در این میان انسان که در پایین تر نشئه جهان هستی و دارای تمام ویژگی های این عوالم است، توان سیر در نشئه های دیگر و قرب به حق تعالی را دارا است. هدفی که با عنوان سعادت و کمال انسان همواره مورد جستجوی بشریت بوده و به صورت ویژه در مباحث عرفان اسلامی مطرح است که بر اساس آن انسان با سیر عمیق در عرفان نظری و سپری نمودن مراحل عرفان عملی می تواند به قرب حق تعالی، که همان کسب توانایی ظهور صفات الهی در خود است دست یابد، چرا که سعادت انسان در کسب برترین صفات است و منشأ و منتهای صفات الهی را نیز خداوند دارا است، در نتیجه سعادت انسان نیز تحقق و ظهور این صفات در خود است. در این میان می توان در کنار نظام پیچیده عرفان نظری و عملی، از منظر آیات و روایات و نگاه "درون صفاتی" (صفات الهی) و "درون نگری به انسان" (سرشت الهی و استعدادهای درونی او) به این امر پرداخت. از منظر درون صفاتی، با ترتیب و چینش صفات خداوند و تبیین آن ها می توان به امکان، نحوه و میزان ظهور این صفات دست یافت. شیوه ایی که کاربست آن در ایصال به قرب الهی برای عموم مردم راه گشاست. نحوه و چگونگی این ظهور، از یک سو به شرایط الهی باز می گردد. از منظر درون صفاتی، زمینه ظهور با افاضه خیر به انسان ها و نصرت و یاری خاص آنان (که از آن با عنوان هدایت خاص الهی می توان تعبیر نمود)، حلم و ربوبیت تام الهی که با دو صفت حکمت و رحمت عجین است، از سوی خداوند فراهم می شود. از سوی دیگر انسان که به فطرت الهی خلق شده و توانایی عبور از نشئه های برتر و بالاتر را داراست، با سعی در حفظ سلامت فطری، دوری از گناهان و ترک هرگونه انانیت، عجب و غرور، و عبادت و اخلاص و پایبندی به صفات نهفته در وجودش می تواند شرایط لازم را از درون جهت ظهور و بروز صفات و استعداد های عالی نهفته در خود فراهم نماید و با پیمودن درجات نفس، خود را به برترین درجه و وسعت وجودی که امکان دست یابی به آن وجود دارد برساند. علاوه بر این، اصل واسطه بودن انسان کامل در کسب فیض و تقرب به حق تعالی از جایگاه خاص و بی بدیل برخوردار است چرا که ایشان نمونه اتمّ ظهور صفات الهی بوده و واسطه دریافت و ارسال هرگونه فیض در سراسر جهان هستی اند. در این راه باید از موانع مختلف و مهمی که سدّ راه انسان در نیل به این هدف است دوری جست. نفس (دنیا طلب) انسان و شیطان، به عنوان دو مانع اصلی مطرح اند که به دلیل لزوم وجود آنان در ایجاد تضاد درونی در انسان و تعالی او، می توان از آنان به عنوان فرصت در تعالی انسان بهره جست. کلیدواژه ها:صفات،ظهور،خداوند،انسان،شرایط،موانع