بررسی ژئومورفولوژی سواحل شمالی خلیج فارس در کواترنر (از دلتای مند تا دلتای حسن لنگی)

سواحل به عنوان یکی از قلمروهای ژئوموفولوژیکی پویا و مهم دنیا محسوب می شوند. از آنجایی که این مناطق حد واسط خشکی و دریا تلقی می شوند، نقش مهمی در شکل گیری اشکال ژئومورفیک دارند. چنین پهنه ای متأثر از حاکمیت فرایندهای دریایی و خشکی بوده و مدیریت ساحلی را تحت تأثیر قرار می دهند. منطقه مورد مطالعه در این پژوهش، سواحل شمالی خلیج فارس از بوشهر تا بندرعباس را در بر می گیرد. در این پژوهش با استناد به آنالیز و پردازش تصاویر ماهواره ای irs و عملیات میدانی و تکنیک های آماری، پس از بررسی میدانی و شناسایی 9 سایت مختلف ساحلی، تصاویر ماهواره ای مربوطه مورد پردازش قرار گرفت. این 9 سایت عبارت بودند از: 1- سایت شبه جزیره بوشهر دارای ساحل گلی و جزر و مدی، 2- سایت طاقدیس و دلتای مند دارای ساحل صخره ای، دلتایی و ماسه ای، 3- سایت ساحل صخره ای کنگان دارای ساحل صخره ای بلند و انسان ساخت، 4- سایت خلیج نایبند دارای ساحل صخره ای و تا حدودی مانگرویی، 5- سایت بندر مقام دارای ساحل صخره ای، 6- سایت دماغه چیروییه دارای ساحل صخره ای و زمین ساخت نمک، 7- سایت شوره زار مهرگان دارای ساحل صخره ای و زمین ساخت نمک، 8- سایت دلتای مهران و جنگل های مانگرو ساحل صخره ای، دلتایی و مانگرویی، 9- سایت دلتای کل و بندر عباس دارای ساحل دلتایی، انسان ساخت و زمین ساخت نمک. با تجزیه و تحلیل آمار جزر و مد، مبادرت به ترسیم نمودارهای جزر و مد گردید. بررسی نمودارهای جزر و مد و فرایندهای حاکم بر آن، حاکی از آن است که ارتفاع مد از سمت غرب به شرق روند افزایشی دارد. قلمرو این سواحل در کواترنر بدنبال تغییرات استاتیکی آبهای آزاد و خلیج فارس چندین بار دستخوش تغییر گردیده است. همچنین با بررسی های میدانی و تجزیه و تحلیل نقشه ها و فرایندهای تأثیرگذار بر ژئومورفولوژی سواحل مورد مطالعه، به این نتیجه رسیدیم که علاوه بر تآثیر گذاری فرایندهای خشکی و دریا نظیر رودخانه ها، جزر و مد و امواج، به علت جایگاه تکتونیکی منطقه و لرزه خیز بودن و فعال بودن گسل ها، تکتونیک نقش مهمی را در فرم زایی و شکل گیری ژئومورفولوژی سواحل شمالی خلیج فارس ایفا می کند. با تجزیه و تحلیل تصاویر ماهواره ای در این سایتها، به این نتیجه رسیدیم که تصاویر ماهواره ای منبع مطمئنی برای ردیابی فرم های ساحلی می باشند. قرارگیری تأسیسات و سازه های دریایی و همچنین منطقه ویژه پارس، مثل عسلویه در قلمرو سواحل و نقش استراتژیک و اقتصادی آنها، ضرورت شناسایی این قلمروهای ژئومورفولوژی ساحلی و فرایندهای تأثیرگذار بر آنها را می طلبد و کمک شایانی به مدیریت ساحلی نموده و از خسارت و زیان های حاصله، جلوگیری خواهد نمود. کلمات کلیدی: ژئومورفولوژی ساحلی، تصاویر ماهواره ای irs، فرایند جزر و مد، تغییرات استاتیکی خلیج فارس، تکتونیک، گنبد نمکی، کواترنر، مدیریت ساحلی.