نقش و جایگاه تصویرسازی در کتاب های درسی ‍، مقطع دبستان بعد از انقلاب تاکنون

چکیده: کتاب درسی از نقطه نظر محتوایی یک محصول فرهنگی مکتوب مشخصی است که بر اساس یک نام خاص با یک هدف کاملاً مشخص برای یک گروه سنی خاص تهیه و تدوین می شود. چشم کودک عنصر بسیار مهمی برای یادگیری و ارتباط با محیط اطراف اوست. کودک ازطریق چشم 80 درصد یادگیری و ارتباط با مفاهیم و اشیاء و دنیای پیرامون خود را انجام می دهد. به این ترتیب می توان به اهمیت تصویرسازی برای آموزش درس پی برد. تصاویر کتاب درسی، به سبب وظیفه ای که دارند، باید خصوصیات ویژه ای نیز داشته باشند. کتاب های درسی ایران، علی رغم تلاش تولیدکنندگان آن، در این زمینه کاستی های فراوانی دارند. تصویر در پایه اول ابتدایی از اهمیت ویژه ای برخوردار است. چرا که کودک در این مقطع هنوز قادر به خواندن و نوشتن نیست، به همین دلیل ارزش آموزشی تصویر در این مقطع نسبت به سایر مقاطع بیشتر است. اما آیا تصاویر کتاب فارسی اول دبستان این نیاز را بر آورده می کنند؟ تاکنون تحقیقات زیادی در زمینه کتاب های درسی انجام شده است؛ اما هیچ کدام به طور خاص به کتاب فارسی اول دبستان نپرداخته اند و شاید اگر از نظرات معلمان، والدین دانش آموزان و کارشناسان کتاب های درسی اطلاع داشته باشیم بتوانیم در بهبود تصاویر کتاب های درسی موفق تر عمل کنیم. تحقیق حاضر، به بررسی ویژگی های تصویرگری کتاب های درسی پرداخته است و سیر تحول تصاویر در کتاب های درسی را از سال 49 تا 89 مورد بررسی قرار داده است و نیز نظر سنجی از معلمان، والدین و کارشناسان کتاب های درسی در مورد تصاویر کتاب انجام شده است که نتایج آن در متن ذکر شده است. روش تحقیق از نوع توصیفی و تحلیلی و گرد آوری اطلاعات از طریق کتابخانه ای و مصاحبه و مذاکره با متخصصین، و نظر سنجی از طریق پرسشنامه صورت گرفته است. تجزیه و تحلیل تصاویر از نظر آموزشی و علمی جهت ارائه کاستی ها و بیان ویژگی های مطلوب کتاب های درسی و بررسی میدانی از طریق پرسشنامه و توزیع آنها در سطح جامعه می باشد. نتایج به دست آمده در این پژوهش نشان داد که در کتاب فارسی اول دبستان عدم وجود مدیریت هنری آگاه و مسلط به امور هنری، امور آموزشی و فرهنگی به چشم می خورد. مولفان از چگونگی به کارگیری زبان تصویر در کتاب های آموزشی آگاهی لازم را ندارند.کتاب فارسی که امروزه در دست دانش آموزان است از کاستی های بسیاری برخوردار است که با نظرسنجی که انجام شد. متوجه شدیم که درصد بیشتری از والدین و معلمان از تصاویر کتاب راضی بوده اند و خوشبختانه یا متأسفانه کارشناسان از بیشتر کاستی های موجود در کتاب مطلع هستند. اما چرا تاکنون اقدامی در این زمینه صورت نگرفته است؟ این سوالی است که در تحقیقات آتی می تواند به عنوان آسیب شناسی انجام گیرد.