سازماندهی محتوای دروس تاریخ، جغرافی و تعلیمات مدنی در پایه چهارم ابتدایی مبتنی بر رویکرد میان رشته ای

الگوی سازماندهی موجود برنامه های درسی در نظام آموزشی ایران، سازماندهی براساس شیوه دیسپلینی یا موضوعی است. این الگو به دلایل مختلف از جمله انفجار دانش و اطلاعات،گسیختگی و پراکندگی بخش های گوناگون برنامه های درسی، عدم ارتباط آن با واقعیت های زندگی شخصی و اجتماعی یادگیرندگان و نیز فراموشی اموخته ها، مورد نقد قرار گرفته و در نتیجه موجب مطرح شدن الگو های جدید در سازماندهی برنامه های درسی شده است که از جمله ی آن، رویکرد تلفیقی در سازماندهی محتوا است. بر این مبنا، هدف پژوهش، سازماندهی محتوای دروس تاریخ، جغرافی و تعلیمات مدنی در پایه چهارم ابتدایی مبتنی بر رویکرد میان رشته ای است. پژوهش بر محور پرسش های شش گانه اعم از: مفاهیم کلیدی، اصول سازماندهی محتوا، روش های مناسب سازماندهی، میزان بهینه "وسعت" ،"شدت " و "درگیری محیطی" در سازماندهی میان رشته ای محتوای دروس تاریخ، جغرافیا و تعلیمات مدنی در پایه چهارم ابتدایی، سازمان یافته است. روش پژوهش، از نوع تحقیقات کیفی است. جامعه آماری پژوهش شامل دو بخش کتاب درسی تعلیمات اجتماعی در پایه چهارم ابتدایی که درسال تحصیلی 88- 1387تألیف شده و نیز معلمان، کارشناسان گروه های درسی تاریخ، جغرافی، تعلیمات اجتماعی و متخصصین برنامه ریزی درسی است. برای تدوین ادبیات پژوهش از روش کتابخانه ای و مطالعه کتب و منابع مرتبط و برای جمع آوری اطلاعات به صورت میدانی، مصاحبه انجام گرفته است. تجزیه و تحلیل داده های پژوهش در سه مرحله ی الف - تلخیص داده ها، ب- عرضه داه ها و ج- نتیجه گیری یا تأیید انجام گرفته است. نتایج پژوهش نشان داد که در ارتباط با سوال یک، در مرحله تلخیص داده ها، با مطالعه ی کتاب تعلیمات اجتماعی پایه چهارم ابتدایی، مفاهیم اساسی دروس تاریخ، جغرافیا و تعلیمات مدنی توسط محقق شناسایی شد، سپس در مرحله عرضه داده ها، مفاهیم در اختیار مصاحبه شوندگان قرار گرفت تا آنان مفاهیم را بررسی کرده و در صورت لزوم مفاهیم پیشنهادی خود رابیان کنند. در نهایت، مفاهیم مورد توافق، براساس رویکرد بین رشته ای، مبنی بر پنج راهبرد موضوعی اعم از: "فضا و مکان"، "فرهنگ و هویت"، "نظام اجتماعی"، "تحول، پیشرفت و تداوم" و "منابع و فعالیت های اقتصادی" سازماندهی شده است. در سوال دو پژوهش، در مرحله تلخیص داده ها، با مطالعه مبانی نظری، 44 اصل سارماندهی محتوا شناسایی شد، سپس در مرحله عرضه داده ها از طریق مصاحبه، 28 اصل مورد تأیید قرار گرفت. سپس، اصول تأیید شده، ذیل چهارده مقوله کلی قرار گرفت. در سوال سه، در مرحله تلخیص داده ها، با استناد به نتایج پژوهش ها، از بین روش های سازماندهی محتوا دو روش"محیط های توسعه یابنده" و "مسأله مدار" توسط محقق انتخاب شد، سپس در مرحله عرضه داده ها، مصاحبه شوندگان نیز دو روش مذکور را مورد تأیید قرار دادند. در نهایت محتوای درس تعلیمات اجتماعی با استفاده از دو روش فوق و انجام مراحل هر روش سازماندهی شد. در سوال های چهار، پنج و شش پژوهش مبنی بر میزان بهینه"وسعت "، "شدت "و "درگیری محیطی" در تلفیق محتوای برنامه درسی مطالعات اجتماعی، با توجه به نتایج سوال سه، ابعاد مذکور در جداول مربوطه تنظیم شده است. در پایان پیشنهاد های اصلاحی برای تغییر و بهبود برنامه درسی مطالعات اجتماعی در دوره آمورش ابتدایی، ارائه شده است. کلمات کلیدی: سازماندهی، محتوا، تلفیق، میان رشته ای، تعلیمات اجتماعی، دوره ابتدایی.