بررسی تطبیقی ونفد وجوه اعجازاز ذیدگاه طبرسی وآلوسی

بسم الله الرّحمن الرّحیم تقدیم به: رسول الله صلّی الله علیه وآله وسلّم آخرین پیامبر الهی و خاندان عصمت و طهارت علیهم السلام، شارحان و مفسران کتاب قرآن بویژه حضرت ولی عصرعجّل الله تعالی فرجه الشریف و به تمام آنهایی که در راه قرآن تلاش کردند وتقدیم به امام راحل که به راستی احیاگر قرآن و احکام نورانی آن بود. تقدیم به پدر و مادر عزیزم که مرا با اسلام و قرآن آشنا کردند و به همسر و فرزندانم که تحمل سختیها و مشکلات را بر من هموار ساختند و مرا در انجام این تحقیق یاری کردند و به همه کسانی که اینجانب را در به سرانجام رسیدن این کار مدد رساندند و به استاد بزرگ حضرت حجه الاسلام والمسلمین جناب آقای دکتر حجتی که سالها از محضرشان بهره ها برده ام و به استاد فرزانه و فقید حضرت آیه الله شیخ محمد هادی معرفت و به استاد ارجمند حضرت حجه الاسلام والمسلمین جناب آقای مهدوی راد و همه اساتید بزرگوارم که حقّ بزرگی بر اینجانب دارند. تقدیر: حمد و سپاس فراوان از آن خدایی است که به ما توان اندیشیدن عنایت فرمود و ما را به راه اسلام و قرآن رهنمون شد. سلام و تحیت بر همه انبیاء و مرسلین و اهل بیت علیهم السلام نخستین منادیان توحید. خدای را بسیار شاکرم که مرا مشمول عنایتها و الطافش نمود تا این تحقیق سامان یابد. برخود تکلیف می دانم که از زحمات اساتید ارجمند حضرت حجه الاسلام والمسلمین جناب آقای دکتر سید رضا مودب استاد راهنما ی این پایان نامه که در این زمینه اینجانب را راهنمایی فرمودند و نیز از حضرت حجه الاسلام والمسلمین جناب آقای دکتر غلامحسین اعرابی و حضرت حجه الاسلام والمسلمین جناب آقای دکتر علی احمد ناصح اساتید مشاور اینجانب در امر رساله تشکر نمایم که اگر راهنما یی ها و ارشادهای این بزرگواران نبود این کار به سر انجام نمی رسید و نیز از همه اساتید بزرگواری که این پایان نامه را قابل دانسته و با تذکرات سازنده خود بر اینجانب منّت گذاشته و با ارشادها و راهنماییهای آنها این کار سامان یافته است. این پایان نامه را اگر امتیازی است از آنِ اساتید بزرگوار می باشد و اگر نقص و اشکالی وجود دارد امید است که با تذکرات سازنده، اینجانب را وامدار خویش سازند. چکیده: یکی از مباحث مهم در خصوص قرآن، اعجاز و وجوه مختلف آن است که از هنگام نزول قرآن تاکنون در جامعه علمی مطرح می باشد. از آغاز، مباحث مربوط به فصاحت و بلاغت و همچنین نظم قرآن وپس از آن اعجاز علمی، اعجاز بیانی، اعجاز تشریعی ،از مباحث مهم در خصوص قرآن بوده اند. این پایان نامه، پژوهشی تطبیقی در بحث وجوه اعجاز به همراه نقد پیرامون دیدگاه دو مفسر بزرگ: امین الاسلام طبرسی درتفسیر مجمع البیان و سید محمود آلوسی درتفسیر روح المعانی می باشد. هر دو، به موضوع اعجاز و وجوه آن در تفسیرخود پرداخته اند ؛ ومی توان گفت که آلوسی- مفسر قرن سیزدهم-از طبرسی- مفسر قرن ششم- تأثیر پذیرفته است. محقق هدف خود را در این پژوهش، کشف و بیان وجوه اشتراک و افتراق دیدگاه های طبرسی و آلوسی در وجوه اعجاز قرآن می داند. این دو مفسر هر یک با رویکرد خاص خود به مباحث مختلف اعجاز و وجوه آن نگریسته اند وضمن وجود تفاوت دیدگاه در برخی از موارد، مانند مبحث چگونگی تحدی، صرفه، اعجاز بیانی و اخبار غیبی؛ مشترکاتی نیز دارند. آلوسی نیز در برخی از وجوه مانند: مبحث اعجاز تشریعی، اعجاز عدم اختلاف قرآن(سلامت متن) و اعجاز محتوایی، ازدیدگاه های طبرسی تأثیر پذیرفته که در مواضعی با قید نام طبرسی یا مجمع البیان و در جاهای دیگر بدون قید اسم، نظریه او را ذکر کرده است. به نظر می رسدکه وجه افتراق دیدگاه های طبرسی و آلوسی در مورد وجوه اعجاز قرآن عبارتند از: اعجاز علمی و اعجاز در چگونگی تأثیر قرآن. در تحلیل و بررسی تطبیقی پیرامون این دو مفسر می توان گفت که: مطالب تفسیر طبرسی برخلاف آلوسی بهتر ساماندهی شده و همین رویه را تا پایان مجمع البیان رعایت کرده و سعی او این بوده که در ضمن نوآوری در طرح وجوه اعجاز و بررسی آنها به نقل دیدگاه های مختلف نیز اشاره نماید اما کمتر به تحلیل و داوری وگزینش نظر بهتر می پردازد. هر دو مفسر در برخی از موارد مشترکند با این تفاوت که آراء طبرسی در پاره ای از مسائل و موضوعات مانند: اعجاز تشریعی، اعجاز تأثیری، اعجاز علمی،از شفافیت واتقان بیشتری برخوردار است. کلیدواژه: اعجاز قرآن- تحدی قرآن- اعجاز علمی- اعجاز تشریعی- طبرسی- آلوسی. یکی از مباحث مهم در خصوص قرآن، اعجاز و وجوه مختلف آن است که از هنگام نزول قرآن تاکنون در جامعه علمی مطرح می باشد. از آغاز، مباحث مربوط به فصاحت و بلاغت و همچنین نظم قرآن وپس از آن اعجاز علمی، اعجاز بیانی، اعجاز تشریعی ،از مباحث مهم در خصوص قرآن بوده اند. این پایان نامه، پژوهشی تطبیقی در بحث وجوه اعجاز به همراه نقد پیرامون دیدگاه دو مفسر بزرگ: امین الاسلام طبرسی درتفسیر مجمع البیان و سید محمود آلوسی درتفسیر روح المعانی می باشد. هر دو، به موضوع اعجاز و وجوه آن در تفسیرخود پرداخته اند ؛ ومی توان گفت که آلوسی- مفسر قرن سیزدهم-از طبرسی- مفسر قرن ششم- تأثیر پذیرفته است. محقق هدف خود را در این پژوهش، کشف و بیان وجوه اشتراک و افتراق دیدگاه های طبرسی و آلوسی در وجوه اعجاز قرآن می داند. این دو مفسر هر یک با رویکرد خاص خود به مباحث مختلف اعجاز و وجوه آن نگریسته اند وضمن وجود تفاوت دیدگاه در برخی از موارد، مانند مبحث چگونگی تحدی، صرفه، اعجاز بیانی و اخبار غیبی؛ مشترکاتی نیز دارند. آلوسی نیز در برخی از وجوه مانند: مبحث اعجاز تشریعی، اعجاز عدم اختلاف قرآن(سلامت متن) و اعجاز محتوایی، ازدیدگاه های طبرسی تأثیر پذیرفته که در مواضعی با قید نام طبرسی یا مجمع البیان و در جاهای دیگر بدون قید اسم، نظریه او را ذکر کرده است. به نظر می رسدکه وجه افتراق دیدگاه های طبرسی و آلوسی در مورد وجوه اعجاز قرآن عبارتند از: اعجاز علمی و اعجاز در چگونگی تأثیر قرآن. در تحلیل و بررسی تطبیقی پیرامون این دو مفسر می توان گفت که: مطالب تفسیر طبرسی برخلاف آلوسی بهتر ساماندهی شده و همین رویه را تا پایان مجمع البیان رعایت کرده و سعی او این بوده که در ضمن نوآوری در طرح وجوه اعجاز و بررسی آنها به نقل دیدگاه های مختلف نیز اشاره نماید اما کمتر به تحلیل و داوری وگزینش نظر بهتر می پردازد. هر دو مفسر در برخی از موارد مشترکند با این تفاوت که آراء طبرسی در پاره ای از مسائل و موضوعات مانند: اعجاز تشریعی، اعجاز تأثیری، اعجاز علمی،از شفافیت واتقان بیشتری برخوردار است. کلیدواژه: اعجاز قرآن- تحدی قرآن- اعجاز علمی- اعجاز تشریعی- طبرسی- آلوسی.