بررسی سیستماتیکی گونه های 3 بخشه از جنس papaver از تیره پاپاوراسه در ایران

چکیده جنس papaver l. با داشتن حدود 80 گونه بزرگترین جنس زیرتیره papaveroideae از تیره papaveraceae است. این جنس عمدتا در نیمکره شمالی یافت می شود و عرصه پراکنش آن به دنیای قدیم محدود می شود. از این جنس، 26 گونه در ایران گزارش شده که از این تعداد، 5 گونه بومی ایران است. امروزه 11 بخشه در این جنس شناسایی شده است که 6 بخشه از آن در ایران حضور دارند. در تحقیق حاضر، بررسی های ریخت شناسی، ریزریخت شناسی بذر و گرده و بررسی های کروموزومی بر روی 11 تاکسون 3 بخشه از جنس papaver در ایران انجام شد. پس از بازبینی نمونه های هرباریومی و نمونه های تازه جمع آوری شده، وجود 10 گونه از 3 بخشه جنس papaver در ایران تایید می شود. در بررسی های ریخت شناسی، 32 صفت کمی و کیفی از 11 تاکسون متعلق به 45 جمعیت از جنس papaver مورد مطالعه قرار گرفتند و با استفاده از نرم افزار spss ver. 11.5 تجزیه خوشه ای انجام شد و شباهت و نزدیکی گونه ها با یکدیگر مشخص گردید، همچنین با تجزیه به عامل ها متغیرترین صفات بین گونه ها تعیین شد. در بررسی های ریزریخت شناسی بذر، 8 صفت کمی و کیفی از 25 جمعیت، و در بررسی های ریزریخت شناسی گرده 7 صفت کمی و کیفی از 30 جمعیت مورد مطالعه قرار گرفتند. در مطالعات ریزریخت شناسی از میکروسکوپ الکترونی استفاده شد. در بررسی های کروموزومی، گزارش کروموزومی براساس مطالعات میوزی برای 6 تاکسون از 7 جمعیت تعیین شد. آنالیزهای مقدماتی نشان می دهد متغیرترین صفات ریختی در میان گونه های مورد مطالعه شامل شکل کپسول، نسبت طول به عرض کپسول، شکل قاعده کپسول، طرز شکوفایی کپسول، شکل شعاع های کلاله و حاشیه دیسک هستند. در بررسی های ریزریخت شناسی بذر، تفاوت هایی در ریزساختار پوسته بذر و الگوی آن وجود دارد اما این اختلافات هیچ ارتباطی به قرارگیری گونه ها در بخشه ها نداشت. در بررسی های ریزریخت شناسی گرده، صفات بررسی شده شباهت زیادی در گونه های مختلف نشان داد و نتوانست در تفکیک آنها موثر باشد. در بررسی های کروموزومی، عدد کروموزومی n=7 برای گونه های p. glaucum، p. rhoeas، p. macrostomum var. macrostomum و p. macrostomum var. dalechianum برای اولین بار در ایران گزارش می شود. عدد کروموزومیn=7 برای p. tenuifolium در تایید گزارش قبلی این گونه می باشد. همچنین عدد کروموزومی n=14 برای گونه p. dubium برای اولین بار از ایران گزارش گزارش می شود. نتایج حاصل، گونه های p. halophilum و p. piptostigma از بخشه carinatae را به عنوان گونه های مترادف با p. macrostomum تایید کرد. همچنین گونه p. gaubae را به عنوان گونه مترادف با p. glaucum از بخشه papaver تایید کرد. هیچ نمونه هرباریومی در هرباریوم های ایران از گونه های p. bornmulleri از بخشه carinatae و گونه های p. lacerum و p. bipinnatum از بخشه rhoeadium یافت نشد.