بررسی نقش حکمرانی بر رشد اقتصادی و بهره وری کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه برگزیده

تفاوت های عمیق در عملکرد اقتصادی- اجتماعی به ویژه تفاوت درآمد سرانه واقعی بین کشورهای توسعه-یافته و در حال توسعه از گذشته تاکنون، مورد توجه اقتصاددانان و سیاستگذاران بوده است. بدین منظور، الگوهای رشد برونزا و دورنزا نیز تلاش نمودند تا بتوانند تفاوت های عمیق درآمد واقعی بین کشورها را توضیح دهند. اما بیش از دو دهه است که نهادها، به ویژه پس از سال 1996 مولفه های حکمرانی (شاخص شفافیت و پاسخگویی، ثبات سیاسی بدون خشونت، اثربخشی دولت، کیفیت مقررات و تنظیم گری، تأمین قضایی و دادگستری منصفانه و کنترل فساد) کانون توجه اقتصاددانان قرار گرفته است. هدف پژوهش حاضر، بررسی نقش حکمرانی بر عملکرد اقتصادی کشورهای برگزیده در چارچوب دو گروه 38تایی کشورهای در حال توسعه و 27تایی کشورهای توسعه یافته می باشد. این مطالعه به روش پانل دیتا (panel data) و محاسبه اثرات ثابت بین کشوری (cross section fixed effects) طی دوره زمانی 1996- 2006 انجام شده است. در این مطالعه علاوه بر اینکه حکمرانی به عنوان یک مولفه مجزا در تابع تولید وارد شده است، همچنین به اثرات مستقیم و غیرمستقیم حکمرانی بر بهره وری نیروی کار (apl) و بهره وری کل عوامل (tfp) نیز پرداخته شده است. در مجموع نتایج مطالعه حاکی از اثر مثبت و به لحاظ آماری معنادار شاخص های حکمرانی (به جز شاخص شفافیت در گروه در حال توسعه) بر رشد اقتصادی (در چارچوب تابع تولید) در هر دو گروه مورد بررسی می باشد. در واقع یافته ها بر این مسئله دلالت دارند که ارتقا و پیشرفت در هر یک از ابعاد حکمرانی – مطابق با تعریف بانک جهانی- تغییرات مثبتی را بر رشد اقتصادی هر دو گروه کشورهای مورد مطالعه بر جای می گذارد. نتایج دیگر برآوردها دلالت دارند که حکمرانی به صورت مستقیم apl و tfpرا تحت تأثیر قرار می دهد و منجر به رشد بهره وری نیروی کار و بهره وری کل عوامل می شود. همچنین یافته ها بیانگر آن است که اثرات متقابل حکمرانی با سرمایه انسانی (انباشت مخارج آموزش عمومی) سرانه هر واحد نیروی کار، انباشت سرمایه تحقیق و توسعه داخلی به ازاء هر واحد نیروی کار، انباشت سرمایه فیزیکی به ازاء هر واحد نیروی کار (به جز نمونه کشورهای توسعه یافته) و درجه باز بودن اقتصاد، apl را متأثر می سازد. از سوی دیگر نتایج معادله اثرات غیرمستقیم حکمرانی و tfp بیانگر آن است که مولفه های حکمرانی از مسیر تشکیل سرمایه انسانی، انباشت سرمایه تحقیق و توسعه و درجه باز بودن اقتصاد نیز بهره وری کل عوامل را در کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه مورد مطالعه تحت تأثیر قرار می دهد.