اثر حشره کشی و دورکنندگی اسانس سه گونه گیاه روی شپشه آرد و سوسک چهار نقطه ای حبوبات

در سالهای اخیر اسانس های گیاهی به عنوان عوامل کنترل کننده آفات با خواص دورکنندگی، ضدتغذیه ای و حشره کشی مورد توجه قرار گرفته اند، اسانس های گیاهی فرار هستند و می توانند به صورت تدخینی برای کنترل آفات انباری به کار روند. در این تحقیق اثرات اسانس سه گونه گیاه نعناع فلفلی(mentha (piperita، رزماری (rosmarinus officinalis) و گشنیز (coriandrum sativum) روی حشرات کامل دو گونه آفات انباری شپشه آرد(tribolium confusum) و سوسک چهار نقطه ای حبوباتcallosobruchus) (maculatus در شرایط دمایی 1±27 درجه سانتی گراد، رطوبت نسبی 5±65 درصد و در تاریکی مورد بررسی قرار گرفت. اسانس های گیاهی با استفاده از روش تقطیر با آب تهیه شدند. در آزمایش سمیت تنفسی روی حشرات کامل 1 تا 7 روزه میزان مرگ و میر با افزایش غلظت اسانس از 85/42 به 142/357 میکرولیتر بر لیتر هوا و زمان اسانس دهی از 3 تا 24 ساعت، افزایش یافت. در پایین ترین غلظت (85/42 میکرولیتر بر لیتر هوا) اسانس گیاهان نعناع فلفلی، رزماری و گشنیز به ترتیب باعث 5/77، 6/37 و 25 درصد مرگ و میر حشرات کامل شپشه آرد و 100، 100و 9/89 درصد مرگ و میر سوسک چهارنقطه ای حبوبات پس از 24 ساعت شدند. سوسک چهار نقطه ای حبوبات در مقایسه با شپشه آرد حساسیت بیشتری نسبت به اسانس های گیاهی نشان داد. مقادیر lc50 برای گیاهان نعناع فلفلی، رزماری و گشنیز بر شپشه آرد 30/31، 06/55 و 68/648 و بر سوسک چهار نقطه ای حبوبات به ترتیب 22/1، 72/0 و 21/1 میکرولیتر بر لیتر محاسبه شد. تفاوت معنی داری بین اسانس ها از نظرخاصیت دورکنندگی مشاهده گردید. بیشترین میزان دورکنندگی مربوط به اسانس رزماری (22/86) روی شپشه آرد بود. جهت شناسایی اجزای اسانس هر اسانس از تکنیک gc-mass استفاده شد. فراوانترین اجزاء شناسایی شده در اسانس گیاه نعناع فلفلی به ترتیب pipertitinone (1/19 درصد)، ?-terpinene (19 درصد)، trans- carveol (5/14 درصد)، isomentone (1/10 درصد)، ?-caryophyllene (82/7 درصد) و menthol (3/3 درصد) و در گیاه رزماری piperition (31/23 درصد)، ?-pinene (01/15 درصد)، linalool (03/15 درصد)، 1,8-cineol (41/7 درصد) و borneol (3/3 درصد) بودند. در گیاه گشنیز linalool (57/57 درصد)، geranyle acetate (09/15 درصد)، ?-caryophyellene (26/3 درصد) و camphor (02/3 درصد) فراوانترین اجزاء شناسایی شده بودند.